Lettera-R

print
Lettera-R
© Copyright by
DUCATO di PIAZZA PONTIDA
24122 BERGAMO - Piazza Pontida,41
Tel.035.210276
A norma della Legge sul diritto d’autore e del Codice Civile
è vietata la riproduzione di questa pubblicazione in tutto o in parte
con qualsiasi mezzo elettronico,meccanico,fotocopie,microfilms,registrazioni o altro.
Dizionario italiano-bergamasco a cura di
CARMELO FRANCIA
EMANUELE GAMBARINI
rabarbaro - (radice amara)
rabàrbaro, reobàrbaro, (r. alpino)
römes, treügà
rabbattuffolare- biglotà
rabbellire- (rifiorire)turnà a fiurì
rabberciamento- (accomodamento)
comodamènt, comodassiù
rabberciare- giöstà sö ergót, mèt sö
öna pèssa, (adattare) adatà,
(correggere) coregì, corègg,
(rappezzare)pessà sö,(rimediare)
remedià, rimedià,(riparare)riparà
rabbia- ràbia, gnechìsia (la ràbia d’ la
sira sàlvela per la matina; la ràbia la
fà fà di spropósecc), (scoppiar di r.)
büligà de ràbia, s-ciopà ‘n du de
ràbia,(sfogare la r.)sfogà la ràbia,
(trangugiare la r.)mangià d’ la
ràbia,(ho una r. non ci vedo)no gh’
vède fina gnach de la ràbia, (collera)
còlera, (furia) föria, (furore) fürùr,
(ira)ira, futa,(odio)öde, (sdegno)
desdègn*,(stizza)stissa
rabbioso- rabiùs, (dim.)rabiusèt,
(bilioso) biliùs,(impetuoso)
impetüùs,(stizzoso)füghèta
rabboccare- rasà, (rimboccare) oltà
‘ndré
rabbonire- imbonì*, imbunì*,
(ammansire) ümanì, dömestegà,
(calmare) calmà, padimà,
(placare) placà
  rabbrividire-sgrisulà, vègn cóld e
frècc,(raccapricciare)insörì, insürì,
reböfàs,(tremare) tremà, tremlà
rabbuffare- (impigliare) impïà,
(raccapricciare)insörì, insürì,
reböfàs
rabbuffo- petenada, filada, refilada,
reböf, braàda,(fare un r. ad
alcuno)dìn dré quàter a ergü,
(rimprovero)rimpròero,
mostassada, bruntulada,
(risciacquata)resentada,
(ramanzina)romanzina,
intemerada, merémör, reciòch,
póia, (strapazzata)strepassada
rabbuiare- (oscurare, scurire)scürì,
fà ègn iscür
rabbuiarsi- introbiàs (cargàs) sö ‘l
tép, vègn sö di nìoi
rabbuscarsi- trobiàs sö
rabdomanzia- (magia)magéa
rabescare- (ornare) ornà, feità
rabesco- (fregio) fris,(ornamento)
ornamènt*, ornamét*,(scrittura)
scritüra
rabico- (rabbioso)rabiùs
rabido- (furioso) föriùs, rabino
raccapezzare- (raccogliere) tö sö,
regói, reguì, argòi, catà sö,
(ricordare)regordà,(scoprire)
descuvrì, scuvrì,(trarre) tirà, trà,
(trovare)troà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
raccapricciare - insörì, insürì,
reböfàs, (rabbrividire)sgrisulà,
vègn cóld e frècc,(tremare) tremà
raccapriccio- segrisiù, segrimét,
(impressione) impressiù,(ribrezzo)
ribrèss,(schifo) schéfe,(spavento)
spaènt, chigarölaza, stremésse,
(tremarella)tremaröla
raccattare- (prendere)ciapà, catà, tö,
(raccogliere) tö sö, regói, reguì,
argòi, catà sö
racchetta - rachèta*
racchiudere- (comprendere)
comprènd*,(contenere) contègn,
contegnì, (covare) cuà
racciabattare- (rabberciare)giöstà
sö ergót, mèt sö öna pèssa,
(rappezzare)pessà sö
racciarpare- (rappezzare)pessà sö
raccogliere- tö sö, regói, reguì, argòi,
catà sö, (ammettere) amèt,
(cogliere ) catà,(convocare)
convocà*,(mietere)segà,(notare)
notà,(prendere)ciapà, catà, tö,
(racimolare)sgremorlà, spiglà
l’öa, rampolà, (radunare)regondì,
tirà ‘nsèm, (raggranellare)röspà,
raspà ‘nsèm,(riscuotere)introità,
incontrà di cöncc, scöd, scödì,
(stringere) strèns, strenzì,(udire)
sentì, sènt,(unire)ünì, mèt insèma
raccogliersi- (pensare)pensà
raccoglimento- (adorazione)
adorassiù, (meditazione)
meditassiù,(mente)mét, mènt,
(quiete)quéte
raccolta- racòlta,(r. abbondante di
grano)smelgotada, (r. dell’uva,
vendemmia)endömia,
(assortimento) assortimét, (fascio)
fass, (guadagno) guadàgn, (incetta)
amàss,(mucchio)möcc, gröm, pila,
  (far r., raccogliere) tö sö, regói,
reguì, argòi, catà sö,(chiamare a r.,
radunare)regondì, tirà ‘nsèm,
(scelta)sièlta,(unione)üniù
raccolto- racòlt, (r. ubertoso)racoltù,
(pensieroso)penserùs,(stretto)
strécc
raccomandare- racomandà,
(raccomandarsi, ricorrere) ricór,
ricorì, (pregare)pregà,
(proteggere)protegì,(supplicare)
süplicà
raccomandata - racomandada*
raccomandazione- racomandassiù,
(correzione)coressiù*, (preghiera)
preghiéra*,(protezione)protessiù,
(sostegno)sostègn
raccomodare- (rappezzare)pessà sö,
(rattoppare)giöstà sö, cunsà i
pagn, tacunà, mèt sö öna pèssa,
(rimediare)remedià, rimedià,
(rassettare) mèt a l’ùrden (la cà)
racconciamento- (restauro) restàüro
racconciare-(r. il tetto)recór,
recorì, retecià, (correggere)
coregì, corègg, (pettinare)
petenà, pechenà, (rappezzare)
pessà sö, (restaurare)restaürà,
remontà, (riparare)riparà,
(saldare)saldà
racconciatura- remonta, giöstadüra
raccontare- cöntà sö, (dire) dì,
(esporre) esponì,(riferire)riferì
racconto- racónt*, (novella)noèla,
(romanzo)romàns
raccorciare- (scorciare)scörtà,
(tagliare)taià, teà
raccordare - (unire)ünì, mèt insèma
raccordo - racòlta
raccozzare - (unire)ünì, mèt insèma
racemo- (grappolo) grata,(racimolo)
ràmpol, rampolì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
Rachele- Rachéle
rachitide- (v. rachitismo)
rachitismo- mal del càter
racimolare -sgremorlà, spiglà l’öa,
rampolà,(raccogliere) tö sö, regói,
reguì, argòi, catà sö,
(raggruzzolare qualche soldo)trà
insèm di soldarèi, (raspollare)
rampolà,(unire)ünì, mèt insèma
racimolo - ràmpol, rampolì
rada- (golfo)gólf*
raddolcire- (placare) placà,
(temperare)temprà
raddoppiare- indopià, rendopià,
(aumentare)aümentà*,(piegare)
piéga,(ripetere)ripét, ripetì,
(sviluppare)svilüpà, svilüpàs
raddrizzare- indrissà, retifilà,
(correggere) coregì, corègg,
(rettificare)retificà
radere- rasà, (r. la barba)sbarbà,
(cancellare) cancelà*, scanselà,
(distruggere) destrüs, destrüsì,
(levare)leà, tö vià,(limare)limà,
(raschiare)raspà,(rasentare)
passa apröf, sfrisà,(tagliare)taià,
teà, (tosare)tusà, berondà
radiare- (cancellare) cancelà*,
scanselà,(splendere)sberlüsì,
stralüsì
radiatore - radiadùr*
radiazione- (raggio) ragio
radica- ràdica,(radice)raìs
radicale - radicàl*
radicare- mèt i raìs, fà i raìs,(stare)
stà
radicchio- redécc, radécc, scamössa,
böt de redécc,(r. selvatico)redécc
salvàdech, (insalata)insalata
radice- raìs, (dim.)raisì, (accr.)
raisòt, raisù, (r. amara, rabarbaro)
rabàrbaro, reobàrbaro, (r. del
  granturco)ranfù del melgòt,
(rafano)crén, (r. medicinale,
scialappa)silapa, (base)base*,
(causa) càösa
radio - radio*
radiotelegrafia - radio*
rado- (raro) rar, (poco)póch,
(scarso)scars, calante
radunanza- (stormo) ròss, gröp
radunare- regondì, tirà ‘nsèm, (rIfl.)
regondìs töcc in d’ü sito,
(convocare)convocà*,
(raccogliere) tö sö, catà sö,(unire)
ünì, mèt insèma
radunata - (ritrovo)ritròvo*
radunati- redöcc
raduno- (mucchio)möcc, gröm, pila,
(ritrovo)ritròvo*, (riunione)
riüniù*
radura- ciarèla, spiàss,(prato)prat,
(spiazzo)spiàss,(terreno) teré
rafano- crén,(ravanello) raanèl
raffacciare- (rinfacciare)rinfassà,
imbötà
Raffaele- Ràfael
raffardellare- (imballare) imbalà
raffazzonare- (assettare) setà, (fare)
fà,(rabberciare)giöstà sö ergót,
mèt sö öna pèssa
raffazzonarsi- (far toletta)fà toalèta
raffermare- (confermare) confirmà
raffermo- (stantio)stantìt, éder
raffica - (turbine) stravènt
raffigurare- (rappresentare)
rapresentà,(ravvisare)figürà,
(riconoscere)riconòss, riconossì,
(vedere)èd, edì, vèd, vedì
raffilare - (tagliare)taià, teà
raffilatura- (tagliatura)teadüra*
raffinare- (affinare) sfinà,
(dirozzare) sgrossà zó,(educare)
edücà*,(purificare)pörificà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
raffinatezza- (eleganza) elegansa*,
(gentilezza) gentilèssa,
(perfezione)perfessiù,(sagacia)
dritüra, indritüra
raffinato- (delicato) delicàt, delicadì,
(educato) edücàt, (gentile) gentìl,
zentìl,(sagace)giotù,(squisito)
squisìt, ü bàlsem
raffio- (fiocina) frósna, frósa,
(gancio, uncino) rampì
rafforzare- (consolare) consulà,
cunsulà,(ingagliardire) ingheardì,
ingaiardìs, (rincalzare)inculmà,
incolsà, (rinforzare)rinforsà*,
(sviluppare)svilüpà, svilüpàs
raffreddare- sfregì, (rifl.)sfregìs,
(disaffezionarsi) pèrd l’amùr
raffreddatura- (v. raffreddore)
raffreddore- fregiùr, (costipazione)
costipassiù
raffrenamento- (ritegno) ritègn*
raffrenare- (confrontare) confrontà,
(frenare) frenà, tègn indré,
(mitigare)mitigà,(temperare)
temprà
raffrontare- (paragonare)paragunà,
(rinfacciare)rinfassà, imbötà
raganella- grì,(rana)rana,(ranetta
verde)rana érda (irda), rana
marina, rana sanmarina
ragazza- s-cèta, (dim.)pötèla, pötina,
s-cetèla, s-cetina, (r. semplice,
inesperta, pollastra)polastra,
(giovanotta) s-cetuna, zuvnassa,
(signorina)sciurina
ragazzaccio- (birichino) berechì,
(monello)balotì, monèl
ragazzaglia- berechinàm, pöciàm
ragazzame- (v. ragazzaglia)
ragazzata- laùr de s-cècc, s-cetada,
bardassada, (bambinaggine)
pöotada, poponada, (bambinata)
  bambossada, (fallo) fal,
(fanciullaggine) pötelarìa, laùr de
s-cècc, s-cetada
ragazzo- s-cèt, pötèl, tus, pöt, bagài (i
s-cècc i bèca sö töt), (plur.) s-cècc,
tosài, (dim.)cipèt, tusèt, tusì, s-cetì,
s-cetèl, (accr.)s-cetolòt, s-cetù, (r.
avventato)bardassa, bardassù, (r. di
bottega)pìcolo, galöp,(r. furbo)
gognì, (r. vispo e snello)tarampantì,
(bambino) bambì, (creatura)
creatüra, (figlio) fiöl, s-cèt
ragazzume- (v. ragazzaglia)
raggelare- (agghiacciare) inzeclìs
raggiante- (allegro) alégher,
(contento) contét,(felice)felice
raggiare- (lampeggiare)lampegià*,
sömelgà,(splendere)sberlüsì,
stralüsì
raggiera- (r. dell’ostensorio)ragia,
(ostensorio)ostensòre
raggio- ragio, (r. di luce)spéra de
ciàr, (i r. solari)spéra de sul,(luce)
lüs, lüce*,(splendore)splendùr,
spiandùr
raggirare- regirà, (abbindolare)
imbindolà*,ingabolà,
(imbrogliare) imbroià,
(imbrogliare) imbroià,(ingannare)
inganà, buserà, ciulà, gabolà,
oselà, ingabolà,(truffare)tröfà
raggiratore- regiradùr,(ingannatore)
inganadùr, impiantadùr,
(truffatore)tröfadùr*
raggiro- gàbola, regìr, (imbroglio)
imbroiada, imbròi,(inganno)
ingàn, bassèta,(maneggio)manès,
(trama)trama,(truffa)tröfa
raggiungere- ciapà, (r. rincorrendo)
lögà, (arrivare) rià,(ottenere)
otègn, otegnì,(pareggiare)ingualà,
(sopraggiungere)rià adòss
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
raggiustamento- (accomodamento)
comodamènt, comodassiù
raggiustare- (correggere) coregì,
corègg
raggomitolare- (imballare) imbalà
raggomitolarsi- (rannicchiarsi)
ransignàs sö, ingrömiàs, fàs sö in
d’ü gömisèl
raggranellare- röspà, raspà ‘nsèm,
(raccogliere) tö sö, regói, reguì,
argòi, catà sö,(rimediare)remedià,
rimedià
raggricciarsi- (v. raggomitolarsi)
raggrinzare- ransignà, rampognà sö,
(increspare)ingrespà, fà sö di
grèspe
raggrumolare- (raccogliere) tö sö,
regói, reguì, argòi, catà sö
raggruppare- (aggiungere) zontà,
(comprendere)comprènd*,(unire)
ünì, mèt insèma
raggruzzolare- (r. qualche soldo)trà
insèm di soldarèi, (raccogliere) tö
sö, argòi, catà sö
ragguagliare- (avvisare) isà, visà,
(concordare)concordà*,mètes
decórde,(informare) infurmà, mèt
al fato,(istruire)istrüì*,(livellare)
mèt a lièl, lielà,(paragonare)
paragunà,(uguagliare)ingualà
ragguaglio- (denuncia) denunsia,
(notizia)notìssia, nöa,(nuova) nöa,
(paragone)paragù,(rapporto)
rapórt,(referto)rifèrta,(riscontro)
contròl, controleréa, riscóntro
ragguardevole- (illustrissimo)
löstréssem,(importante)
importànt*,(nobile)nòbel,
(onorevole)onoréol
ragguppamento - racòlta
ragia- (resina)rasa,(pece) pégla, pigla,
pésa,(profumo)perföm, pröföm
  ragionamento- resunamènt,
ragiunamènt, (r. noioso)legènda,
(r. prolisso)longàgine, (discorso)
discórs,(logica)lògica,(ragione)
resù
ragionare- ragiunà, resunà,
(argomentare) argomentà,
(discutere) discüt, (discorrere)
discór, discorì, (disputare)
desbötà, scombàt, scombatì,
(parlare) parlà,(trattare) tratà
ragionato- (ragionevole) ragionéol
ragione- resù (i gh’à piö resù chi usa
piö fórt; l’è mia assé iga resù,
bisògna saì fàla alì), (a r.)con
resù, con buna (giösta) resù,
(addurre una r.)portà öna resù,
(secondo r.)a rigùr,(senza
apparente r.)sènsa sügo,(r.
inconcludente)resù che no cönta
negót, che no taca, del tènca, möta,
(r. valida)resù buna, che taca,
(argomento) argomènt, (causa)
càösa,(criterio)critério*, (r.
commerciale, ditta) dita,
(giustizia) giöstéssia, giöstìssia,
(mente)mét, mènt,(motivo)motìo,
(prova)próa
ragioneria- ragiuneréa, (contabilità)
contabilità
ragionevole- ragionéol, (discreto)
discrét, scüsàbel, (giusto) giöst
ragionevolezza- (ragione)resù
ragioniere- ragiunàt
ragliare- regià, fà i-à
raglio- (rumore)rümùr, römùr,
combói, ciòch
ragna- (rete da pigliar uccelli)
antanèla, rét  de oselà
ragnaia- (uccellaia)oselanda
ragnatela- tilamóra, tilimóra, bàa di
ragn
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ragno- ragn (infina che i ragn no i
tira sö la sò rét, l’è sègn de bèl
tép),(dim.)ragnì,(accr.) ragnù,(r.
crociato)ragn de la crus,
(tarantola)taràntola
ragù- ragò, ragotì
Raimondo- Raimónd
rallegrare- legrà, (rallegrarsi),
slargàs fò ‘l cör, (complimentare)
complimentà, (contentare)
contentà,(divertire) diertì, deertì,
(gioire) gioì, (ornare) ornà, feità
rallentare- (diminuire) smenüì,
(ritardare)ritardà*
rama- (v. ramo)
ramaio- (calderaio) ramér, magnà
ramaiolo- cassa, cassöl, (cucchiaio)
cügià, (mestolo)cassöl
ramanzina- romanzina, intemerada,
merémör, reciòch, póia,(fare una
r.)baià dré, bói dré, rabì dré,
rimproerà, (rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada
ramarro- ligorù, ligùr,(lucertola)
lösèrta
ramatura- (r. di pianta)bròca
rame- ram
Ramera(loc.) - Raméra
ramerino- (rosmarino)osmarì,
osmanì
ramificazione- (crocicchio) crusàl,
(divisione) divisiù
ramingare- (camminare) caminà,
(vagabondare)fà ‘l vagabónd,
indà a ramèngh
ramingo- ramèngh, remenghér,
(vagabondo)strigossù, vagabónd,
(viaggiatore)viasadùr*
ramino- (vaso di rame)baloàrd
rammaricare- (rifl.)ramaricàs,
(crucciare) crössià, (dolere) döl,
dölì,(lamentarsi) lömentàs,
  (pentire)pentì*,(piangere)piàns,
pianzì, (rimpiangere)rimpiàns*
rammarichio- (lamentela)
lamentéla,(lamento)lamènt*
rammarico- ramàrech, (cruccio)
crösse, maiamét de fìdech,
(dolore) dolùr, dulùr,(pentimento)
pentimét*, (protesta)protèsta* ,
(rancore)rösen
rammemorare- (ricordare)regordà
rammendare- mendà, (correggere)
coregì, corègg, (cucire) cus, cusì,
cüs, cüsì ,(rassettare) mèt a
l’ùrden,(riparare)riparà
rammendatrice- mendadura
rammendatura- (v. rammendo)
rammendo- mènda, mendadüra, (far
r., rammendare)mendà,(r. mal
fatto) carpógn
rammentare- fà presènt,
(consigliare) consiglià,(riandar
col pensiero)trebascà,(ricordare)
regordà,(somigliare) sömeà, indà
‘nvèrs,(suggerire)sögerì, sügerì
rammentatore- (suggeritore)
sögeridùr, sügeridùr
rammodernare- (rimodernare)
rimodernà,(ringiovanire)turnà zùen
rammollimento- (debolezza)
debolèssa
rammollire- (indebolire)indebolì
rammorbidire- smülzinà
rammulinare- (riflettere)riflèt, rifletì
ramo- (r. dell’albero)ram, rama, (r.
d’abete) dasa, (ramicello)ètola,
etolì, (r. grosso)brocù, etolù,
(ramoscello) brochèl, brochelì,
ramèl, ramelì,(r. sfrondato)bròch,
bròca,(propaggine)refòss, proana,
(quantità di r.)brocàm,(verga)
èrga, irga,(parte)part, parte,
(razza)rassa,(specie) spéce, sórt
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ramolaccio- ramolàss, ramolassì,
remolàss, remolassì, (ravanello)
raanèl,(r. spugnoso)remolàss caf
rampa- rampa*, (salita)rampa,
rampada, salida,(strada)strada
rampare- rampà,(salire)vègn sö,
indà de ‘n sö
rampicando- a rampegù
rampicante - rampeghì*
rampicare- (arrampicare, rampare)
rampà
rampichino- (ucc.)bèca-rasa,
ramparì, rampeghì
rampino- rampì
rampogna- (rimprovero)rimpròero,
mostassada, bruntulada
rampognare- (r. aspramente)
svigliacà,(rammaricarsi)
ramaricàs,(rimproverare)
rimproerà, bói dré,(rinfacciare)
rinfassà, imbötà
rampollamento- (sorgente)àres,
nàves, fontanì, sortida
rampollare- (derivare) derià,
(germogliare) zermoià, bötà,
(nascere)nassì, nass, vègn al mónd,
(scaturire) scatürì,(sgorgare)
sboriunà, sborgnà, spissulà
rampollo- (figlio) fiöl, s-cèt,
(germoglio) cassada, metida,
(propaggine)refòss, proana
rampone- rampù, (fiocina) frósna,
frósa,(uncino)rampì
rana- rana (cósa farèssela la rana se
la gh’avrèss i décc?), (ranetta
verde)rana marina o san martina,
(r. agile)salta-fòss, campér,
(girino) menacó
rancare - (zoppicare)sopegà
rancido- rans, (divenire r.) deentà
rans, (guasto) guàst,(muffoso)
möfiét,(povero)póer, póer diàol,
  poarèt, poerèt, (stantio)stantìt,
éder,(vecchio)ècc, vècc
rancidume- (rancido)rans,
(rimasuglio)ansaröl, ranzài
rancio- rancio,(pasto)past
rancore- rösen,(inimicizia)
desamicìssia,(odio)öde,
(rodimento)röseghì, rösghì,
(veleno)veléno, eléno, tòssech
randa- (regolo)stasa, (riga)riga
randagio- (ramingo)ramèngh,
remenghér, (vagabondo)
strigossù, vagabónd, (viaggiatore)
viasadùr*
randellare- stangà sö ergü, smarelà
sö, tarelà, (bastonare) bastunà,
(percuotere)refónd, zolà, sterlöcà
randellata- smarelada, marelada,
tarelada, terelada, (bastonata)
bastunada, legnada,(percossa)
sderléra, sterlöch, pòrcola
randello- (bastone)bastù,tarèl,
redondì, tanganèl, (bacchio) bach,
(manganello)manganèl
rango- rango, (classe) class
Ranica(loc.) - Ranga [i sapadùr de la
(soprannome)]
rannicchiarsi- ransignàs sö,
ingrömiàs, fàs sö in d’ü gömisèl,
(accoccolarsi)incücügnàs zó,
incuàs zó
ranno- (acqua di bucato)smòi
rannodare - (unire)ünì, mèt insèma
rannuvolarsi- sniulàs sö, vègn sö di
nìoi
ranocchio- (rana)rana
rantolare- rantegà
rantolo- ràntegh, (avere il r.)rantegà,
(r. del moribondo)ol ràntegh de la
mórt, (respirazione)respirassiù*
rantoloso- rantegù, (asmatico)
asmàtech
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ranuncolo- ravagnòch,(fiori gialli
del r.)scarpine de la Madóna, (r.
selvatico)èrba di sciàtiche
Ranzanico(loc.) - Ransanìch [ i
gosatì / i patatì / i calivrù de
(soprannomi)]
rapa- ràa, raèl (da san Simù e Giüda
- 28 ottobre- la ràa l’è marüda,
marüda o da marüdà la ràa l’è da
strepà),(foglie di r.)raéssa,(r. da
seme)póndole,(r. piccole)
bolzècc,(luogo seminato a r.)
ravinàl, rüinàl
rapace- ravàss,(interessato)
interessàt,(ladro) làder
rapacità- sgramf
rapare - (tosare)tusà, berondà
rapida- (cateratta) caterata,ös-céra,
pèdega, (corrente) corènte
rapidamente- (presto) prèst
rapidità- (fretta) frèssa
rapido- (improvviso)improìs,(lesto,
svelto)svèlt, spèrt
rapimento- (estasi) èstasi,
(meraviglia)marvéa, meravéia,
(stupore)stöpùr, stüpùr
rapina- (ruberia) ladrada, ladreréa,
robamét
rapinare- (rubare) robà, sgrafignà,
raspà, leà, fà di gòb, dàga de
óngia,(usurpare)üsürpà
rapinatore- (ladro) làder
rapinoso- (rapace)ravàss
rapire- rapì*, (portare)portà,
(prendere)ciapà, catà, tö,(rubare)
robà, sgrafignà, raspà, leà, fà di
gòb, dàga de óngia, (trafugare)
smapà
rappaciare- (placare) placà
rappacificare- (pacificare) pasentà,
fà fà pas,(rabbonire)imbonì*,
imbunì*
  rappezzare- pessà sö, (correggere)
coregì, corègg, (cucire) cus, cusì,
cüs, cüsì,(rammendare)mendà,
(rattoppare)giöstà sö, cunsà i
pagn, tacunà, mèt sö öna pèssa
rappezzatura- (rammendo)mènda,
mendadüra
rappezzo- repèss,(rimedio)reméde,
riméde,(scusa)scüsa
rappigliare - (congelare) congelà*
rappigliarsi- (cagliare) cagià
rapportatore - (relatore) relatùr*
rapporto- rapórt, (conoscenza)
conossènsa, (denuncia) denunsia,
(lettera)lètra, lètera, papér,
(referto)rifèrta,(relazione)
relassiù, (far r., riferire)riferì
rapprendere - (congelare) congelà*,
(stringere) strèns, strenzì
rappresaglia- (danno) dan, rüìna,
röìna, (fare r., pareggiare)ingualà,
(risposta)rispòsta*,
(soddisfazione)sodisfassiù,
(vendetta)vendèta
rappresentante- (agente) agènt,
(deputato) depötàt,(incaricato)
incaricàt,(mandatario)
mandatare*, (supplente)süplènt*
rappresentanza- (commissione)
comissiù, (r. nazionale,
parlamento)parlamènt,
(rappresentazione)rapresentassiù,
(simbolo)sìmbol*
rappresentare- rapresentà,
(caratterizzare) caraterisà,
(descrivere)descrìv*,
(dimostrare)dimostrà*,
(dipingere) depèns, depengì,
(fingere) fà parì, fà finta,
(immaginare) imaginà, (recitare)
recità, (scrivere)scriv, scriì,
(sembrare) parì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
appresentazione- rapresentassiù,
(descrizione) descrissiù,
(immagine) imàgine, (recita)
rècita, (simbolo)sìmbol*,
(spettacolo)spetàcol
rapsodia- (poesia)poeséa
rapsodo- (poeta)poéta
raramente- de rar,(molto di r.)ògne
mórt de èscov
rarefare- (assottigliare) sfinà
rarissimo- rar cóme i mósche
bianche
rarità- rarità, (curiosità) coriusità,
cüriusità,(prezioso)pressiùs
raro- rar (rar in del cap, spèss in del
stegnàt), (alquanto r.) raretì, scars,
(tela con fili r.)sóra, (eccellente)
ecelènte, (poco)póch,(scarso)
scars, calante, (singolare)
singolàr*,(squisito)squisìt, ü
bàlsem,(straordinario)
straordinare, strasordenare,(unico)
önech, ünech
rasare- (radere)rasà,(raschiare)
raspà
rasato- (piano)pià
raschiare- (raspare) raspà,(grattare)
gratà,(radere)rasà,(rodere)rösià
raschiata- raspada
raschiatura- raspadüra
raschino- (temperino)temperì, temprì
raschio- (r. della gola)raspì ‘n góla
rasciugare- (asciugare) sügà,
(seccare)secà
rasentare- passa apröf, sfrisà,
(radere)rasà,(scorrere)strecór
rasente- arènt, a redét, tacàt, a tòch,
(r. la terra)redét tèra
rasiera- canèla de stér,(r., lama da
falegname)lama
raso- ras, (colmo) cùlem, pié ras,
(pieno) pié,(seta)sida
  rasoio- resùr
raspa- (piede dei polli) raspa, (lima
r.)léma, lima
raspare- (raschiare)raspà,(grattare)
gratà,(limare)limà,(pulire)netà,
pulì, polì, fà polisséa, löstrà,
(razzolare)sgarià, sgargià,
(rubare) robà, sgrafignà, raspà,
leà, fà di gòb, dàga de óngia,
(zampare)sanfà
raspino- (piccola lama)raspì, rasparì
raspo- (r. dopo la svinatura)grate,
(sapore di r.)gratì,(racimolo)
ràmpol, rampolì
raspollare- rampolà
raspollo- (grappolo) grata,
(racimolo)ràmpol, rampolì
rassegna- rassègna*, (descrizione)
descrissiù, (esposizione)
esposissiù,(pubblicazione)
pöblicassiù, (rivista)riìsta, reésta
rassegnare- rassegnà, (dare) dà,
(offrire)ofrì, (presentare)presentà,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré,(restituire)restitüì
rassegnarsi- rassegnàs, ressegnàs,
(cedere) céd, cedì, rèndes, rendìs,
(chinarsi) sbassàs zó,(sacrificare)
sacrificà,(soffrire)sofrì, portà sö i
cóp,(sottostare) sotistà*, (subire)
sübì*
rassegnato- (persuaso)persöàs
rassegnazione- rassegnassiù,
(pazienza)passiènsa, irtü de l’àsen,
(sopportazione)soportassiù*
rassemblare- (rappresentare)
rapresentà
rassembranza- (rappresentazione)
rapresentassiù
rasserenamento- serenada
rasserenare- (rifl.)serenàs fò, s-ciarìs,
(consolare) consulà, cunsulà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rassettare- (r. la casa)mèt a l’ùrden
la cà,(ordinare)ordenà*, urdinà*,
(rassettarsi, sedere)sentàs, sentàs
zó, incülàs zó, rangiàs sö,
(rassettarsi, far toletta)fà toalèta
rassicurare- (consolare) consulà,
cunsulà
rassodare- (indurire) indürì, fà ègn dür
rassomiglianza- (rappresentazione)
rapresentassiù,(somiglianza)
sömeansa
rassomigliare- (assomigliare)
sömeà, someà,(rappresentare)
rapresentà,(sembrare) parì,
(somigliare)sömeà, indà ‘nvèrs
rastrellare- rastelà, restelà
rastrellata- rastelada
rastrelliera- rasteléra, (greppia)
traìs,(scansia)scanséa
rastrello- rastèl, rastrèla, (dim.)
rastelì, (accr.)rastelù, (cancello)
cancèl*,rastèl
rata- rata, (a r.)a rate,(pagamento)
pagamét,(parte)part, parte,
(porzione)porsiù, prossiù, (quota)
quòta*
ratafià- (rosolio) rosòlio
ratificare- (approvare) aproà,
(confermare) confermà, confirmà,
(sancire) sancì
rattacconare- (rappezzare)pessà sö
rattenere- (limitare)limità,
(moderare) moderà,(ritenere)
ritègn*, ritegnì,(trattenere)
intertegnì, tratègn, trategnì
rattenuto - (prudente)prüdènt*
rattepidire- (disaffezionarsi) pèrd
l’amùr
ratto- (lesto, svelto)svèlt, spèrt
ratto- (sorcio)rat, rat de solér, sorèch
rattoppamento- tacunada,(r. mal
eseguito)saatinada
  rattoppare- giöstà sö, cunsà i pagn,
tacunà, mèt sö öna pèssa,
(accomodare) comodà, (cucire)
cus, cusì, cüs, cüsì,(rabberciare)
giöstà sö ergót, mèt sö öna pèssa,
(rammendare)mendà,
(rappezzare)pessà sö,(rimediare)
remedià, rimedià,(riparare)riparà
rattoppato- (lacero) sbindét, sbrinzét
rattoppatura- (v. rattoppamento)
rattrappire- (intirizzire) stincàs,
(rattrappirsi)ritiràs
rattrappito - (storpio)ströpe,
ströpiàt,(storto)stórt
rattratto - (v. rattrappito)
rattristare- (addolorare, affliggere)
indolentà, (contristare) ingremì,
ingramì
rattristato- (amareggiato) magunét
rauco- ràüco
ravanello- (rafano)raanèl,
(ramolaccio) remolàss, remolassì
raviolo- casonsèl, casunsèl,
(agnolotti) anolì, (tortello) turtèl
ravizzone- raissù
ravvalorare- (incoraggiare)
incoragià, fà coràgio, fà sö coràgio
ravvedere - (rifl.)raedìs,(far r.,
convertire) convertì*, (pentire)
pentì*, (ritrattare)ritratà, besdì
ravvedimento- (pentimento)pentimét*
ravviare- desempïà, despïà,
(pettinare)petenà, pechenà,
(ricominciare) turnà a comensà,
ravviluppare- (imbrogliare) imbroià
ravvisamento- (memoria) memòria
ravvisare- figürà, (adocchiare)
dögià, lömà, (conoscere) conòss,
cognòss, (distinguere) distenguì,
distinguì,(riconoscere)riconòss,
riconossì,(ricordare)regordà,
(vedere)èd, edì, vèd, vedì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ravvivare- (animare) animà,
(attizzare) stissà sö,(ricordare)
regordà,(rifiorire)turnà a fiurì,
(rinforzare)rinforsà*,(rinnovare)
rinoà, (risuscitare)ressüssità,
(risvegliare, destare)desdà,
(vivere)vìver, vìer, viv
ravvolgere- (avvolgere)fà sö ergót,
invoià sö, turcià sö, (piegare)
piéga
ravvolgimento- (giravolta) giraólta,
caracòl, pirlòt, pirolèta
raziocinio- (mente)mét, mènt,
(ragionamento)resunamènt,
ragiunamènt,(ragione)resù
razionale- (ragionevole) ragionéol
razionare - rassiunà*
razione- rassiù*, (parte)part, parte,
(porzione)porsiù, prossiù
razza- rassa, (essere della stessa r.)èss
de la stèssa famèa,(vile r. dannata)
rassa sfondraduna, (discendenza)
dissendènsa, (famiglia) famèa,
faméa, (generazione) generassiù,
(nascita) nàssita,(nazione)nassiù,
(popolazione)popolassiù*,
(popolo)pòpol, pòpül,(sorta) sórt,
(specie) spéce
razzare- (grattare) gratà
razzia- (far r., saccheggiare)
sachegià,(saccheggio)sachègio
razzo- (fuoco artificiale)rachèta,
seresì,(salterello)rochèta,
(raggio) ragio
razzolare - (raspare dei polli)sgarià,
sgargià
razzolata-  sgariada, sgargiada
re- rè,(i tre r. Magi)i rè mage,(r. di
quaglie, uccello)rè de quàe,
(sovrano)sovrano
reagire- reagì*, (agire) agì,(opporre)
oponì
  reale- reàl, (certo) sèrt, cèrt,
(positivo)positìv*,(vero)ira, éra,
vira, véra, reàl
realizzare- realisà, (concretare)
concretà, (effettuare) efetüà,
(eseguire) eseguì
realizzazione -realisassiù*,
(esecuzione)esecüssiù*
realmente- realmènt, in realtà
realtà- realtà*, (essere) èsser, (fatto)
fato,(sostanza) sostansa, (verità)
erità, verità,(vero)ira, éra, vira,
véra, reàl
reame- (regno)règn,(stato)stat
reato- (colpa) cólpa, culpa, (delitto)
delito
reazione- (opposizione)oposissiù
rebus- (indovinello) indüinèl,
indüinèla, cóssa-bis-cóssa, cóssabescóssa
recalcitrante- (refrattario)refratare,
refretare,(restio)restì
recapitare- recapità, (consegnare)
consegnà,(indirizzare) indirissà
recapito- recàpet, ricàpet, (consegna)
consègna
recare- (portare)portà,(ridurre)
ridüs, ridüsì
recedere- decampà,(r. da una metà
delle pretese reciproche)spartì ‘l
mal per mès,(indietreggiare)indà
‘ndré,(rinunziare)rinunsià,
renönsià,(ritirare)ritirà,
(ritrattare)ritratà, besdì
recensione- (critica)crìtica*,
(relazione)relassiù
recensore- (critico) crìtech
recente- (fresco) frèsch,(moderno)
modèrno,(nuovo)növ
recere - (vomitare)tirà sö, reocà, fà i
cagnì, creentà, gomità, oltà ‘ndré,
bötà sö, turnà ‘ndré ‘l mangià
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
recesso- (interno) intèrno,(luogo)
löch,(rinunzia)rinunsia, renönsia
recidere- (rimuovere)tö vià, (segare)
rasgà,(separare)separà, desmescià, desseparà,(tagliare)taià, teà,
(troncare)zoncà, dàga ü tài,
(uccidere)copà, mandà al creatùr
recidiva- (ricaduta)recadida,
ricadida, recülada
recingere- (chiudere) serà
recinto- (cerchio) sércc, serciù,
(luogo)löch
recipe- (ricetta)rissèta
recipiente- recipiènt,(scatola)
scàtola,(scodella)scödèla,
(secchia) sègia,(secchio)sedèl,
sidèl, (vaso)vas
recisione- (tagliatura)teadüra*
recita-  rècita
recitare- recità, (declamare)
declamà, (dire) dì,(leggere)lès,
lesì,(parlare) parlà,
(rappresentare) rapresentà
recitativo- recitatìv
recitazione- (declamazione)
declamassiù
reclamare- reclamà*, (lamentarsi)
lömentàs,(protestare)protestà,
(rammaricarsi)ramaricàs,
(ricorrere) ricór, ricorì
réclame - reclàm*, (pubblicità)
püblicità*
reclamo- reclàm*, (lamentela)
lamentéla,(lamento)lamènt*,
(protesta)protèsta*, (querela)
queréla*, (rammarico)ramàrech,
(richiamo)riciàm*, (richiesta)
richièsta*, (ricorso)ricórs, (fare r.,
reclamare)reclamà*
reclinare- (piegare)piéga
reclusione- reclüsiù,(pena) péna
recluso- (prigioniero)presunér
  reclusorio- (penitenziario)
penitensiare*, (prigione)presù
recluta- (coscritto) coscrét
reclutamento- (arruolamento)
ingagio
recondito- (nascosto) scondìt, scus
reconditorio- (sull’altare)
sepolcréto, (reliquiario)relequare,
reliquare
recrudescenza- (ricaduta)recadida,
ricadida, recülada
recuperare- (rinvenire)risbaldìs
redarguire- (correggere) coregì,
corègg, (dire) dì,(rimproverare)
rimproerà, bói dré
redattore- redatùr,(giornalista)
giornalista*,(scrittore)scritùr
redazione - redassiù*
reddito- (rendita)rèndita
Redentore- Redentùr
redenzione- redensiù,(liberazione)
liberassiù*, (progresso)progrèss*,
(rimedio)reméde, riméde, (riscatto)
riscàt*, (salvezza) salvassiù
redigere- (scrivere)scriv, scriì
redimere- (liberare)desliberà*,
liberà, desfrapà, desfratà,
(riscattare)riscatà*, (salvare)
salvà
redini- rédena, (allentare le r.,
sfrenare)desfrenà*
redivivo - (vivo)viv
refe- rèf,(r. a due, a tre capi)rèf a
du, a tri có,(r. casalingo)rèf de
róca,(r. greggio)rèf isgrès
referendario - (relatore) relatùr*
referenza- (raccomandazione)
racomandassiù
referto- rifèrta, (denuncia) denunsia,
(rapporto)rapórt,(relazione)
relassiù
refettorio- refetòre
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
refezione- (merenda)marènda,
(pasto)past,(rinfresco)rinfrèsch
refrattario- refratare, refretare,
(contrario) contrare ,(ostinato)
incagnàt, margnöch, indüràt,
ostinàt, testardo, trücù, söcù,
(restio)restì,(ritroso)ü spéret de
la contradissiù
refrigerante- (rinfrescante)
rinfrescànt
refrigerato- (fresco) frèsch
refrigerio- (conforto) confórt,
(consolazione) consolassiù,
(freschezza) freschèssa,(sollievo)
soliéo
refuso- refüs,(quantità di r.)refüsàia
regaglie- (interiora di polli)regàlie,
(rimasuglio)ansaröl, ranzài
regalare- regalà, (dare) dà, (donare)
dunà,(largheggiare)larghegià*,
larghesà*,(offrire)ofrì,(spendere)
spènd, spendì
regale- (pomposo)pompùs,
(sfarzoso)sfarsùs*
regalia- (dono) regàl,(mancia)
mancia, bunamà
regalità- (generosità) generosità
regalo- (dono) regàl,(dim.)regalèt,
regalì, (r. di poco pregio)ü regàl
che fà Marta a sò nöra, (offerta)
ofèrta,(ricordo)regórdo
regata- (corsa) córsa
reggente- (direttore) diretùr,
(supplente)süplènt*
reggere- règer, (non potersi r.)fà la
sgarèla, iga i gambe che fà giàcom
giàcom, (r. male sulle gambe)èss
mal in gamba,(reggersi, star
forte)stà a la bòta, (amministrare)
aministrà, (comandare) comandà,
(conservare) conservà,(dirigere)
dirigì*, (governare) goernà,
  (guidare) guidà,(portare)portà,
(provare)próa, (regnare)regnà,
(resistere)resistì, resìster, fà tèsta,
(rimanere)restà,(ritenere) ritègn*,
ritegnì,(soffrire)sofrì, portà sö i
cóp, (sopportare)soportà,
(sorreggere) tègn sö,(sostenere)
sostègn, sostegnì,(tenere)tègn,
tegnì,(tollerare)tolerà, lassà cór,
serà zó ün öcc
reggia- règia*, (palazzo)palàss
reggimento- regimènt, (governo)
goèrno,(moltitudine)massa
reggitore - (sovrano)sovrano
regime- (condotta) condòta,
(costituzione)costitüssiù*, (dieta)
dièta,(metodo)mètodo,(regola)
régola
regina- regina
regionale- regionàl*, (nostrano)nostrà
regione- regiù,(luogo)löch,(paese)
paìs, (plaga)plaga*,(provincia)
proìncia,(stato)stat,(zona)zòna*
registrare- registrà, (catalogare)
catalogà, (elencare) elencà,
(iscrivere)inscrìv,(notare)notà,
(rappresentare) rapresentà
registratore - registradùr*
registro- regìster, (porre a r.,
registrare)registrà, (elenco)
elènch*, (libro) léber, lìber, (lista)
lésta, lista, specìfica, (repertorio)
repertòre
regnante- (re)rè,(sovrano)sovrano
regnare- regnà, (dominare) dominà,
(governare) goernà,(imperare)
imperà*
regno- règn, (r. dei cieli, paradiso)
paradìs,(stato)stat
regola- régola, (töte i régole i gh’à la
sò ecessiù; ü caso fà mia régola),
(non aver r.)indà a sbals, no iga
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
gna ura gna baciòch,(canone)
canone*, (norma) nòrma,
(condotta) condòta, (criterio)
critério*,sal in söca, (dieta) dièta,
(direzione) diressiù, (forma)
furma,(indirizzo)inderéss,
(istituzione)istitüssiù*,
(istruzione)istrüssiù*, (misura)
misüra, (moderazione)
moderassiù,(modo)möd, fòsa,
rassa,(norma)nòrma,(precetto)
precèt, (dar r., regolare)regolà, (in
r., regolare)regolàr, (regolamento)
regolamènt*,(usanza)üsansa
regolamentare- (legale)legàl,
(regolare)regolàr
regolamento- regolamènt*, (legge)
lège
regolare- (agg.)regolàr, (naturale)
natöràl,(normale)normàl*,
(uguale)inguàl, eguàl, gualìv
regolare- (verbo)regolà,(dirigere)
dirigì*, (governare) goernà,
(guidare) guidà,(moderare)
moderà,(ordinare)ordenà*,
urdinà*,(pagare) pagà, (reggere)
règer,(sistemare)sistemà
regolato- regolàt*, (ordinato)
ordinàt*, urdinàt*, (puro)pür
regolo- (ucc.) stelì, stelì d’la név, stilì
regolo- stasa, (r. dei mastietti)guide,
(r. orizzontali)füsaröi, canète,(r. da
capo)treèrs in séma,(r. da piede)
treèrs a bass,(regolino, strisce di
legno)cantinèla, (riga)riga
reiezione- (rifiuto)refüt
reintegrare- (indennizzare) indenisà,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré,(restaurare)restaürà,
remontà,(restituire)restitüì,
(rinnovare)rinoà,(riparare)
riparà,(soddisfare)sodisfà
  reintegrazione- (restituzione)
restitüssiù,(indennità)indenità*
reiterare- (ripetere)ripét, ripetì,
(insistere) insistì,(replicare)
replicà, fà l’istèss
reiterazione- (ripetizione)ripetissiù
relativo- relatìv*, (rispettivo)rispetivo
relatore - relatùr*
relazione- relassiù, (amore) amùr,
(attinenza) aderènsa, (conoscenza)
conossènsa,(logica)lògica,
(notizia)notìssia, nöa,(rapporto)
rapórt,(referto)rifèrta, (far r.,
riferire)riferì,(riscontro)contròl,
controleréa, riscóntro
relegare- (confinare) confinà,
(deportare)deportà*, (esiliare) esilià,
(internare)internà,(proibire)proebì
relegazione- (confino) confì,(pena)
péna
religione- religiù
religioso- religiüs,(prete)prét
reliquia- reléqua, reléquia,
(frammento) tòch, tochèl,
(rimasuglio)ansaröl, ranzài
reliquiario- relequare, reliquari
remare- remà
rematore- remadùr
reminiscenza- (memoria) memòria,
(ricordo)regórdo
remissione- (dispensa) dispènsa,
(perdono)perdù, perdunansa
remissivo - (ubbidiente)öbidiènt,
(umile)ömel
remo- rèm
remora- (imbarazzo) imbaràss,
(ritardo)ritàrd*, (ritegno) ritègn*
remoto- (antico) antìch,(lontano)
lontà
remunerare- (compensare) incontràs
dét con de la ròba, (premiare)
premià
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
remunerazione- (compenso)
compèns, compènso, (gratitudine)
gratitüdine*,(interesse) interèss,
(stipendio)stipèndio*
rena- (sabbia) sàbia, (sabbia
minutissima)sabiunì, sabiunsì,
(ghiaia) géra, gèra,(polvere)
pólver, (r. minuta dei fiumi)léda,
lita,(spiaggia)spiagia*
renaccio - (terreno) teré
renare - sgürà
rendere- rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(r. facile)tiràla ‘n monéda,
sminössà sö, (dare) dà, (fruttare)
frötà,(produrre)prodüs, prodüsì,
(restituire)restitüì,(ridare) redà,
(rimettere)rimèt, rimetì
rendiconto- (relazione)relassiù
rendimento- (restituzione)
restitüssiù,(utile)ötel, ütel
rendita- rèndita, (frutto) fröt,
(guadagno) guadàgn, (ricchezza)
richèssa*,(utile)ötel, ütel
reni- (le o i)réne, i reni,(schiena)
schéna
renitente- (disertore) disertùr,
(restio)restì,(ritroso)ü spéret de
la contradissiù, (stitico)stìtech
renitenza- (resistenza)resistènsa,
(ripugnanza)repögnansa,
ripögnansa, ribrèss
rensa- (tela di r.)rèns
reo- (delinquente) delinquènt
reparto- ripàrt, (divisione) divisiù,
(scompartimento)scompàrt
repentaglio- (mettere a r., cimentare)
cimentà, (pericolo) perìcol,
(rischio) ris-cio, rìsech
repentinamente- (improvvisamente)a
l’improisa, in frangènt,(subito)
söbet, sö i du pé, de gul, in d’ün vólo
repentino- (improvviso)improìs
  repertorio- repertòre,(inventario)
inventare,(libro) léber, lìber,
(registro) regìster, (rubrica)rübrica
replica- rèplica*, (ripetizione)
ripetissiù, (risposta)rispòsta*
replicare- replicà, fà l’istèss, (non r.)
no stà bofà, no bofà gnach, (dire)
dì,(protestare)protestà,
(ricominciare) turnà a comensà,
(ripetere)ripét, ripetì,(rispondere)
respónd
reprensione- (rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada
repressione- (mortificazione)
mortificassiù,(violenza)violènsa*
reprimenda- (rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada
reprimere- (costringere) costrèns,
costrenzì, (frenare) frenà, tègn
indré, (premere) premì,
(schiacciare)schissà, schiscià,
sgnacarà, squatarà, (soffocare)
sofegà
reprobo- (cattivo) catìv
repubblica- repüblica,(stato)stat
repubblicano- repüblicà
repugnare- (v. ripugnare)
repulisti- (far r.) (rubare) robà,
sgrafignà, raspà, leà, fà di gòb,
dàga de óngia
repulsa- (rifiuto)refüt
repulsione- (avversione) aversiù,
(ripugnanza)repögnansa,
ripögnansa, ribrèss
reputare- ritegnì, (credere) crèd,
credì, (giudicare) giödicà, giüdicà,
(presumere)prossömà,(stimare)
stimà,(valutare)valütà
reputato- (dignitoso)dignitùs*,
(famoso) famùs, (onorato)
onuràt*, unuràt*,(onorevole)
onoréol, (stimato)- stimàt*
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
reputazione- repötassiù, (concetto)
concè, (credito) crèdet,(onore)
onùr, (fama) fama, nominansa,
noméa, (lacerare la r., sparlare)
sleguassà, parlà mal, (onore) onùr,
(stima)stima, stéma
requiare- requià
requie- réquie, (non dargli r.)no
lassàga mia i bé, (calma) calma,
(riposo)ol possà, (sonno)sògn,
sónch
requisire- requisì,(sequestrare)
sequestrà, fà i pègn
requisito- requisìt, (qualità)qualità
requisizione- requisissiù,(incetta)
amàss, (richiesta)richièsta*,
(sequestro)sequèst, sequèster,
sequèstro, sequistro
resa- (capitolazione) capitolassiù,
(restituzione)restitüssiù
rescindere- (risolvere)ressolvì
resecare- (segare)rasgà,(tagliare)
taià, teà,(troncare)zoncà, dàga ü tài
residente- (abitante) abitànt
residenza- (dimora) abitassiù, (sede)
séde
residuare- (rimanere)restà
residuo- (avanzo) aàns,(resto)rèst,
(rimanensa)rimanènsa*,
(rimasuglio)ansaröl, ranzài,
(scampolo)scàmpol, scamù
resina- (r. dell’abete) rasa, (canfora)
cànfora, (gomma) góma, (pece)
pégla, pigla, pésa
resipiscenza- (contrizione) contrissiù,
(conversione)conversiù*,
(pentimento)pentimét*
resistente- (duro) dür,(refrattario)
refratare, refretare,(restio)restì,
(ritroso)ü spéret de la
contradissiù,(robusto)roböst, bir,
(saldo)saldo, sald,(stabile) stàbel
  resistenza- resistènsa, (contrasto)
contràst, (difesa) difésa, (durezza)
dürèssa,(opposizione)oposissiù,
(pazienza)passiènsa, irtü de
l’àsen,(ripugnanza)repögnansa,
ripögnansa, ribrèss,(robustezza)
robüstèssa
resistere- resistì, resìster, fà tèsta,
(combattere) combàt,(conservare)
conservà, (contrastare)contrastà*,
contristà, (difendere) difènd,
difendì,(opporre)oponì, (opporsi)
fà (indà) cóntra, no cédela mia, fà
tèsta,(reagire)reagì*,(reggere)
règer,(sopportare)soportà,
(sostenere)sostègn, sostegnì,
(tollerare)tolerà, lassà cór, serà zó
ün öcc
resoconto- (referto)rifèrta
respingere- (allontanare) slontanà,
lontanà, (cacciare) cassà vià,
(gettare) getà,(mandare)mandà,
(opporre)oponì, (reagire)reagì*,
(resistere)resistì, resìster, fà tèsta,
(ributtare) rembötà*, (rifiutare)
refüdà, (rigettare)rigetà,
(rimandare)rimandà,(rinunziare)
rinunsià, renönsià, (ripercuotere)
resterlöcà,(ripugnare)repögnà,
ripögnà,(scacciare)descassà,
(spingere)rösà, rüsà, sbötà, sbörlà,
spuncià,(urtare)örtà
respirare- respirà,(non r.)tègn ol
fiàt,(riposare)possà, indà a possà,
fà öna possada,(soffiare)sofià,
bofà
respirazione - respirassiù*
respiro- respìr, respiro, (trar l’ultimo
r.)trà l’öltima scorèsa, (fermata)
fermada, (fiato) fiàt,(lena) léna,
(momento)momènt, (respirazione)
respirassiù*,(riposo)ol possà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
responsabile- responsàbel
responsabilità- responsabilità,
(dovere) doér
responso - (risposta)rispòsta*
ressa- (r. di gente)trössa, (calca)
calca
resta- (lisca) rèsca
restante- (altro) óter
restare- (rimanere) restà, (r. con
tanto di naso)restà con tanto de
nas, (r. di stucco)restà mòrto, restà
lé de carta (de stöch),(r.
disoccupato)restà ‘n piassa, (r. a
bocca aperta, meravigliarsi)restà,
(lasciare) lagà,(stare)stà
restaurare- restaürà, remontà,
(edificare) fabricà,(migliorare)
migliurà,(rendere)rènd, rendì,
redà, dà ‘ndré,(rimettere)rimèt,
rimetì,(rinnovare)rinoà,
(riparare)riparà,(stabilire) stabilì,
fissà
restauratore- restaüradùr*, (pittore)
pitùr
restaurazione- (redenzione)redensiù
restauro- restàüro,(lavoro)laùr,
laorére
restio- (difetto dei cavalli)restì,
(contrario) contrare, (duro) dür,
(ostinato) incagnàt, margnöch,
indüràt, ostinàt, testardo, trücù,
söcù,(refrattario)refratare,
refretare,(ritroso)ü spéret de la
contradissiù,(schivo) schiv, schìo,
(scontroso)scontrùs*, scuntrùs*,
(stitico)stìtech
restituire- restitüì, (dare) dà,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré, (ridare) redà,(rifondere)
refónd, rifónd, rifondì,
(rimandare)rimandà, (rimborsare)
rimborsà,(rimettere)rimèt, rimetì,
  (riportare)reportà, riportà, turnà a
portà,(stabilire) stabilì, fissà,
(tornare)turnà
restituzione- restitüssiù,(indennità)
indenità*
resto- rèst, (avanzo) aàns,
(rimanensa)rimanènsa*,
(scampolo)scàmpol, scamù
restringere- ristrèns, restrenzì,
(diminuire) smenüì,(limitare)
limità, (rifl., rannicchiarsi)
ransignàs sö, ingrömiàs, fàs sö in
d’ü gömisèl,(ridurre)ridüs, ridüsì,
(scorciare)scörtà,(stringere)
strèns, strenzì
resupino - (supino)co la pansa ‘n sö
resurrezione - ressüressiù*
retaggio- (eredità) eredità, ritassiù,
(patrimonio) patrimòne
rete- rét, (r. dell’uccellanda, ragna)
antanèla, rét de oselà, (r. per
allodole)olandina, (r. per
fringuelli)rét frangueléra, (r. per
gamberi)guadì, redì per i
gàmbar, (r. da pesca)guada, (r.
per quaglie)suerèrba, (r. per
tordi)rét sdurdéra, (r. metallica)
regnada, (armare una r.)armà öna
rét, (orlare una r.)fàga i magiù,
fàga i córs gròss, (raccogliere le
r.)tö sö la rét, (tendere le r.)mèt
zó la rét, (bertovello) bertaèl,
berteèl, (raggiro)gàbola, regìr,
(riparo)ripàr
reticella- redì, (cuffia) scöfia
reticolato- (segnato) segnàt,(rigato)
rigàt, a righe
retino- (reticella)redì
retrattile- (elastico) elàstech
retribuire- (compensare) incontràs
dét con de la ròba,(pagare) pagà,
(premiare)premià
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
retribuzione- (compenso) compèns,
compènso,(paga) paga, (salario)
salare, (stipendio)stipèndio*
retrivo - (tardivo)  tardìt
retrocedere- turnà ‘ndré,
(indietreggiare)indà ‘ndré,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré,(restituire)restitüì,
(ritornare)turnà, vègn indré,
(tornare)turnà, vègn indré
retrocessione- (restituzione)
restitüssiù
retrogrado- gógo
retroscritto- (scritto)scrécc
retrospettivo- (passato) passàt
retta- (dar r.)dà scólt, dà stèrsa, dà
sentùr, sentì, sènt
rettifica - retìfica*
rettificare- retificà, (correggere)
coregì, corègg, (revocare)reocà*
rettificazione - (correzione)coressiù*
rettifilo- (linea)lìnea, lìnia
rettitudine- (dirittura) dritüra, retifìl,
(giustizia) giöstéssia, giöstìssia,
(onestà)onestà
retto- (coscienzioso) scropolùs,
(giusto) giöst,(leale)leàl*,(onesto)
onèst,(ritto)drécc, indrécc
rettorato - (ufficio) öfésse, börò
rettore- retùr, (direttore) diretùr,
(guida) guida
reuma- rèüma, rèümo
reumatico - reümàtech*
reumatismo - reümatismo*
reverenza - (v. riverenza)
revisionare -reisiunà*
revisione- reisiù,(controllo)
contròl*,(esame) esàm,
(ispezione)ispessiù,(visto)visto
revisore- reisùr, controlör,
(controllore) controlör*,
(correttore) coretùr
  reviviscenza - (risurrezione)
ressüressiù*
revoca -(rettifica)retìfica*
revocare- reocà*, (annullare) anülà*,
mandà a mut
revolver- (pistola) pistóla
revulsivo - (vescicante, impiastro)
impiàster, palpòt
rezza- (rete da pescatore)saìna,
sainèl
rezzo- (freschezza) freschèssa,
(ombra) ómbra, ombréa
riabilitare- (giustificare) giöstificà
riabilitazione- (giustificazione)
giöstificassiù, scüsa
riacquistare- (r. la salute, guarire)
guarì,(ricuperare) recüperà*,
ricüperà*, reböscà, tirà a cà
riaddormentarsi- turnà a
‘ndormentàs, (addormentarsi)
indormentàs
rialzamento- riàls
rialzare- (alzare) alsà sö, (elevare) leà
rialzato- (alto) ólt
rialzo- (termine per calzature)als, (r.
dei prezzi)riàls,(r. di zolle)clögia,
(rilievo)rilév*
riandare- (r. col pensiero)trebascà,
(riflettere)riflèt, rifletì,(ripassare)
ripassà,(ritornare, tornare)turnà,
vègn indré
rianimare- (rianimarsi)turnà ‘l fiàt,
vègn ol fiàt, (consolare) consulà,
cunsulà,(incoraggiare) incoragià,
fà coràgio, fà sö coràgio,
(risuscitare)ressüssità
riarso- (aridissimo) ars, strasìt,
(magro) màgher, sèch,(secco)sèch
riassumere- (raccogliere) tö sö,
catà sö
riassunto- (compendio) abregé,
(estratto) estràt
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
riavere- (ricuperare) recüperà*,
ricüperà*, reböscà, tirà a cà,
(rimettere)rimèt, rimetì,
(riscattare)riscatà*
riaversi- reböslìs, (guarire) guarì,
(migliorare)migliurà,(rifiatare)
refiadà, (rinvenire)risbaldìs
ribadire- (ribattere) robatì, robàt,
(confermare) confermà, confirmà,
(fissare) fissà,(ripetere)ripét,
ripetì,(rispondere)respónd,
(secondare) segondà
ribalderia- (fare ogni sorta di r.)fàn
de töte i rasse (de töte i sórt),
(cattiveria) catiéria, (male) mal
ribaldo- (birbone) birbù, balòss,
balossù, (cattivo) catìv,
(malfattore)malfatùr*, fasamàl,
(tristo)trést, tristo
ribalta- rebalta, ribalta
ribaltare- rebaltà, treacà, (cadere)
borlà zó, (rovesciare) inversà,
streacà, treacà, triacà,
(capovolgere) ultà col cül in sö,
(rovesciare)roersà*
ribassare- ribassà*, (rinvilire)dà zó
de prése
ribasso- ribàss
ribattere- robatì, robàt,(contraddire)
contradì, preterì, (difendere) difènd,
difendì, (dire) dì,(opporre)oponì,
(reagire)reagì*,(replicare)replicà,
fà l’istèss,(riparare)riparà,
(ripercuotere)resterlöcà,(ripetere)
ripét, ripetì,(rispondere)respónd
ribattitura- robatida, robàissa
ribellarsi- (disubbidire) disöbedì,
(opporre)oponì, (rivoltare)
reultàs*
ribelle- (disubbidiente) disöbediènt,
(refrattario)refratare, refretare,
(rivoluzionario)riolüssionare
  ribellione- ribeliù*, (rivoluzione)
reolüssiù, riolüssiù,(violenza)
violènsa*,(volontà)olontà
ribes- rìbes, öèta d’ la Madóna
riboccante- (pieno) pié,
(traboccante)pié ras
riboccare- (traboccare)dà fò, indà
fò de sura, treböcà
ribocco- (in sovrabbondanza)a pisa
de carbù
ribollire- (bollire) boì, buì,
(fermentare) fermentà, soboì
ribollitura- (r. con fondi di caffè)
reboìda
ribrezzare- (rabbrividire)sgrisulà,
vègn cóld e frècc,raccapricciare)
insörì, insürì, reböfàs,(tremare)
tremà, tremlà
ribrezzo- ribrèss, (brivido)sgrìsol,
sgrisarö, (odio)öde,(paura) pura,
spaghèt, strèmpia, föfa,
(raccapriccio)segrisiù, segrimét,
(ripugnanza)repögnansa,
ripögnansa, ribrèss,(schifo) schéfe
ributtante- (schifoso) schifùs
ributtare- rembötà*, (nauseare)fà
ègn ol süspìs (ol satù), naöseà,
desgöstà, repögnà, ripögnà, fà
schéfe, fà stortà ‘l copì, fà ‘ndà sö
i tècc (söl solér),(rigettare)rigetà,
(ripugnare)repögnà, ripögnà,
(vomitare)tirà sö, reocà, fà i cagnì,
creentà, gomità, oltà ‘ndré, bötà
sö, turnà ‘ndré ‘l mangià
ricacciare- (scacciare)descassà
ricaduta- recadida, ricadida, recülada
ricalcare- ricalcà*, (fare)fà,
(imitare) imità,(premere) premì,
ricalcitrante- (ritroso)ü spéret de la
contradissiù
ricalcitrare- (reagire)reagì*,
(resistere)resistì, resìster, fà tèsta
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ricamare- recamà, ricamà
ricamatrice- recamadura, ricamadura
ricambiare- ricambià*,
(compensare) incontràs dét con de
la ròba, (scambiare)scambià*,
(vendicare)vendicà
ricambio- (scambio)scambe
ricamo- recàm, ricàm, (dim.)recamì,
ricamì, (merletto) agramà
ricantare- (cantare) turnà a cantà,
(ripetere)ripét, ripetì
ricapitolare- (dire) dì
ricapitolazione- (compendio) abregé
ricascata- (ricaduta)recadida,
ricadida, recülada
ricattare - ricatà*
ricatto - ricàt*
ricavare- ricaà, (copiare) copià,
(estrarre) tirà fò, (godere) gód,
godì, (guadagnare) guadagnà,
guadegnà,(ottenere)otègn, otegnì,
(realizzare) realisà,(scavare) scaà,
(trarre) tirà, trà
ricavato- ricaàt, ricào
ricavo- (ricavato)ricaàt, ricào,
(guadagno) guadàgn,(prezzo)
prése, présse
ricchezza- richèssa*, (plur.)beni,
(denaro) danér, arzàm, conquìbus,
(possesso)possèss
ricciaia- (mucchio di ricci)rissér
riccio- ( sost. e agg.) réss, (scorza
spinosa delle castagne)réss di
castègne, (cavar le castagne dai r.)
fà fò i réss (i castègne), caà fò di
réss,(r. maturo che si apre)réss
che grigna,(capelli inanellati)
réss, serüdèi, (dim.) rissolì, (r.,
porcospino)resporchì,(truciolo)
barbài, dalài
ricciolina- (insalata)insalata
ricciolo- (riccio)réss
  riccioluto- (v. ricciuto)
ricciuto- (riccio) réss de cheèi
ricco- réch, sciòr, sciùr, (a fà ‘l sciòr
sènsa entrada l’è öna éta
buserada),(femm.) réca, sciura,
(riccone, signore)scioràss, sciorù,
(essere assai r.)iga i rognù d’ ór,
iga gròss i rognù,(r. di casa sua)
sciòr de cà sò,(r. sfondato)pié
cóme l’öv, (benestante) benestànt,
(essere danaroso) èss al sòldo, èss
pié d’sólcc, (sfarzoso)sfarsùs*
ricerca- (esame) esàm, (indagine)
indàgine*, (insegnamento)
insegnamènt*, insegnamét*,
(osservazione)osservassiù,
(prova)próa,(richiesta)richièsta*,
(riflessione)riflessiù, riflèss,
(scandaglio)sgandài
ricercare- (cercare) sircà,
(domandare) domandà,
(interrogare) interogà,(perquisire)
perquisì, perlöstrà, (razzolare)
sgarià, sgargià,(richiedere)
rechiéd, richiéd
ricercatezza- (affettazione) afetassiù,
(eleganza) elegansa*
ricercato- (affettato) afetàt,(squisito)
squisìt, ü bàlsem
ricetta- rissèta (töcc i mài i gh’à la só
rissèta)
ricettacolo - (serbatoio)serbatòi*
ricettare- (ricoverare)ricoerà
ricetto- (alloggio) alògio,(asilo)
asilo*,(ricovero) recóer, ricòero,
(rifugio)refügio*, rifügio*,(tana)
tana
ricevere- ricév, risseì, (accettare)
acetà, (ammettere) amèt, (ricevere
in eredità, ereditare) eredità,
redità, rità,(ospitare)ospità*, tègn
dosina,(prendere)ciapà, catà, tö,
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
(riscuotere)introità, incontrà di
cöncc, scöd, scödì
ricevimento - risseimènt*,
(trattenimento)tratenimènt
ricevitore- recitùr, risseidùr*,
(esattore) esatùr
ricevuta- risseüda, confèss, (bolletta)
bolèta
richiamare- turnà a ciamà,
(richiamarsi, ricorrere) ricór,
ricorì, (chiamare) ciamà
richiamo- riciàm*, (appello) apèl,
(avviso) avìs, aìso, (chiamata)
ciamada,(memoria) memòria,
(protesta)protèsta*, (reclamo)
reclàm*,(zimbello)sàmbel, bagèl,
pacèl
richiedere- rechiéd, richiéd,
(comportare) comportà,
(domandare) domandà,(esigere)
esigì*,(interrogare) interogà,
(pregare) pregà,(pretendere)
pretènd, pretendì, (reclamare)
reclamà*,(bisognare) bisognà,
ertì, scömì,(volere) ölì
richiesta- richièsta, (citazione)
citassiù, (domanda) domanda,
(interrogazione)interogassiù*,
(ricorso)ricórs
ricidersi- (rompersi della pelle
incotta)rasìs
ricino- rìcino
ricogitare- (riflettere)riflèt, rifletì
ricognizione- ricognissiù*,
(confronto) confrónt, riscóntro
ricollocare- (riporre)guarnà
ricolmare- (riempire)impienì
ricominciare- turnà a comensà,
(rifare)refà,(rinnovare)rinoà,
(ripetere)ripét, ripetì
ricompensa- (dar r. per un servigio)
riconòss, riconossì, (compenso)
  compèns, compènso,(interesse)
interèss,(mercede) mercéde,
merséde,(pagamento)pagamét,
(premio)prémio,(prezzo)prése,
présse
ricompensare- (contraccambiare)
contracambià*,(pagare) pagà,
(ricambiare)ricambià*,
(riconoscere)riconòss, riconossì
ricomprare - (riscattare)riscatà*
riconciliare- (placare) placà
ricondurre- (ridurre)ridüs, ridüsì,
(rimenare)remenà, (tornare)
turnà, vègn indré
riconfermare- (confermare) confirmà
riconfortare- (confortare)confortà,
(riconfortarsi)realdìs, slargàs fò ‘l
cör, (consolare) consulà, cunsulà
ricongiungere- (raggiungere)ciapà,
(saldare)saldà,(unire)ünì, mèt
insèma
riconoscente- riconossènt, (grato)
grat*
riconoscenza- riconossènsa,
(gratitudine)gratitüdine*,
(ricordo)regórdo
riconoscere- riconòss, riconossì,
(riconoscersi)orisontàs,
(conoscere) conòss, cognòss,
(dichiarare)dichiarà*, (distinguere)
distenguì, distinguì,(osservare)
osservà, dà de mét, (ravvisare)
figürà,(ricordare)regordà,
(ringraziare)ringrassià,(trovare)
troà,(vedere)èd, edì, vèd, vedì
riconoscimento- (memoria)
memòria,(regalo) regàl,
(ricognizione)ricognissiù*
riconsegnare- (dare) dà,(rendere)
rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(restituire)restitüì,(ridare) redà
ricontare- turnà a cöntà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ricopiare- (copiare) copià, (ripetere)
ripét, ripetì
ricoprire- (coprire) quarcià,
(nascondere)intambà, scónd,
scondì,(ombreggiare)ombregià,
(riparare)riparà
ricordanza- regordansa*, (memoria)
memòria,(menzione)mensiù,
(ricordo)regórdo,(tradizione)
tradissiù*
ricordare- regordà, (rifl.) regordàs,
vègn in mènt (in del cör),
(commemorare) comemorà*,
(dichiarare)dichiarà*,
(raccomandare)racomandà,
(rammentare)fà presènt,(riandar
col pensiero)trebascà,
(somigliare) sömeà, indà ‘nvèrs,
(sovvenire) soegnì
ricordevole- (grato)grat*,
(riconoscente) riconossènt
ricordo- regórdo, (aver r., ricordare)
regordà, (avviso) avìs, aìso, (dono)
regàl, (memoria) memòria,
(ricordanza) regordansa*
ricorrenza- ricorènsa*, (ricorso)
ricórs
ricorrere- ricór, ricorì, (domandare)
domandà,(indirizzare) indirissà
ricorso- ricórs, (far r., ricorrere)
ricór, ricorì, (domanda) domanda,
(querela)queréla*, (reclamo)
reclàm*,(ricaduta)recadida,
ricadida, recülada,(richiesta)
richièsta*, (supplica)süplicà
ricostituire- (rifare)refà
ricostruire- (restaurare)restaürà,
remontà, (rifare)refà,(stabilire)
stabilì, fissà
ricotta- recòta, maschèrpa, (dim.)
mascherpi
  ricoverare- ricoerà, (ricoverarsi,
ricorrere) ricór, ricorì, (alloggiare)
alogià, logià,(proteggere)protegì,
(rifugiare) refügià*, rifügià*,
(riparare)riparà
ricovero- recóer, ricòero, (albergo)
albèrgo, (alloggio) alògio,(asilo)
asilo*, (casotto) casòt,(protettore)
protetùr, (rifugio)refügio*, rifügio*
ricreamento- (consolazione)
consolassiù,(ricreazione)
ricreassiù, ol tép de la ricreassiù,
diersìv, diersivo
ricreare- (creare) creà,(divertire)
diertì, deertì, (divertirsi) diertìs,
(rinascere)rinàss*,(rinnovare)
rinoà,(svagarsi)spassàsla
ricrearsi- tös fò, svariàs
ricreazione- ricreassiù, ol tép de la
ricreassiù, diersìv, diersivo,
(distrazione) distrassiù,
(divertimento) diertimét, deertimét,
(giuoco) zöch,(ozio)òssio,
(passatempo)passatép,(piacere)
piassér,(riposo)ol possà,(sollievo)
soliéo,(spasso)spass
ricucire- turnà a cus, (correggere)
coregì, corègg,(rammendare)
mendà
ricuocere- recös
ricuperamento- recüpera, ricüpera
ricuperare- recüperà*, ricüperà*,
reböscà, tirà a cà,(r. il senso)
risbaldìs,(r. le forze)repulàs sö,
(conquistare)conquistà*,
(prendere)ciapà, catà, tö,
(riscattare)riscatà*,(trovare)troà,
(vincere)èns, enzì, vèns, venzì
ricupero - (riscatto)riscàt*
ricusa- (rifiuto)refüt
ricusare- (negare)negà,(rifiutare)
refüdà,(rigettare)rigetà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ricusazione- (rifiuto)refüt
ridacchiare- (ridere)grignà
ridanciano- (beffardo) sbefàrd,
(burlone)bürlù*
ridare- redà, (dare) dà,(rendere)
rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(restituire)restitüì
ridente- (allegro) alégher,(sereno)
seré
ridere- grignà,(non saper di che r.)
grignà sènsa sügo, grignà ai àngei,
(r. d’alcuno)fà dét ol böfù con
vergü, (disprezzare) spressà,
pissàga sura, (ghignare) grigna
cagnì, (sghignazzare)schitulà,
sgrignassà, grignunà, (sorridere)
grigninà
ridestare- (rinnovare)rinoà,
(risuscitare)ressüssità
ridevole- (v. ridicolo)
ridicolo- ridìcol, (buffo) böf,
(meschino)meschì, strass
ridire- (trovar da r.)troà la sò sö ‘n
töt, (dire) dì,(riferire)riferì,
(ripetere)ripét, ripetì,(ritornare)
turnà, vègn indré, (sofisticare)
sofisticà*
ridonare- (rendere)rènd, rendì, redà,
dà ‘ndré
ridondante- (inutile)inötel, inütel,
ignötel,(traboccante)pié ras
ridondanza- (in sovrabbondanza)a
pisa de carbù
ridondare - (risultare)risültà*
ridosso- (a r.,sopra)sura
ridotto - (ritrovo)ritròvo*, (luogo)
löch, (agg.)ridòt
ridurre- ridüs, ridüsì, (r. alcuno a
dovere) tö fò i grì del có a ergü, (r.
in particelle minute)tridà sö, pestà
sö cóme la raéssa, (r. quasi al
niente checchessia)ridüs ol ciód in
  capèla, (diminuire) smenüì,
(modificare)modificà,
(restringere)strèns, stranzì,
(rimodernare)rimodernà,
(scorciare)scörtà,(stringere)
strèns, strenzì
ridursi- röspàs,(r. a fare una cosa da
ultimo)spetà pròpe l’öltem
momènt,(ritornare)turnà, vègn
indré
riduzione- ridüssiù*,
(abbassamento) sbassada,
(compendio) abregé
riedere- (ritornare)turnà, vègn indré
riedificare- (rifare)refà
riempire- impienì, (r. fino alla
bocca)rasà, (completare)
completà, (imbottire) imbotì,
prepontà,(impregnare)impregnà,
(occupare)ocüpà,(rimpinzare)
impetassà ‘l stòmech, ingosà zó
riempito- (pieno) pié
rientrare- turnà a entrà
riepilogare- (concludere) conclüd,
conclüdì, vègn a la moràl, (dire) dì
riepilogo- (compendio) abregé,
(ripetizione)ripetissiù
riesaminare- (ripassare)ripassà
rievocare- (riandar col pensiero)
trebascà,(ricordare)regordà
rifabbricare- (rifare)refà
rifare- refà, (rifarsi)refàs,
(migliorare)migliurà, (correggere)
coregì, corègg, (fare)fà,
(indennizzare) indenisà,
(restituire)restitüì, (r. nuovo,
rinnovare)rinoà
rifasciare- turnà a fassà
rifazione - (indennità)indenità*
riferimento- riferimènt*, (relazione)
relassiù, riferimènt*,(ripetizione)
ripetissiù
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
riferire- riferì, (argomentare)
argomentà, (avvisare) isà, visà,
(comunicare) comünicà, (dire) dì,
(raccontare)cöntà sö,(riportare)
reportà, riportà
rifiatamento - (respirazione)
respirassiù*
rifiatare- refiadà,(respirare)respirà
rifilare- (r.uno sciaffo)refilà ü sciàf, (dare) dà,(tagliare)taià, teà
rifiorimento- (miglioramento)
migliuramét, (progresso)progrèss*
rifiorire- turnà a fiurì, (guarire)
guarì, (migliorare)migliurà,
(ringiovanire)turnà zùen,
(rinnovare)rinoà
rifiutare- refüdà,(negare)negà,
(proibire)proebì,(rigettare)rigetà,
(rinunziare)rinunsià, renönsià,
(rispondere)respónd
rifiuto- refüt,(negazione)negassiù*,
(scarto)scart
riflessione- riflessiù, riflèss,
(attenzione) atensiù,
(considerazione) considerassiù,
riflessiù, (esame) esàm,(mente)
mét, mènt,(pensiero)pensér,
(prudenza)prüdènsa*,(raggio)
ragio
riflessivo- riflessìv*, (posato) posàt,
(prudente)prüdènt*
riflesso- riflèss
riflettere- riflèt, rifletì, (calcolare)
calcolà, (considerare) considerà,
(meditare)medità,(pensare)
pensà,(ponderare)ponderà,
(ripercuotere)resterlöcà
riflettore- rifletùr*, (lampada)
làmpeda
riflettuto- rifletìt
riflusso - reflöss
rifocillamento- (mangiata)maiada
  rifocillare- refissià, (rifl.) refissiàs
rifondere- refónd, rifónd, rifondì,
(indennizzare) indenisà,(rendere)
rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(restituire)restitüì ,(rimborsare)
rimborsà
riforma- (correzione)coressiù*,
(eresia) ereséa,(legge)lège,
(modificazione)modificassiù
riformare- (correggere) coregì,
corègg,(modificare)modificà,
(rifare)refà, (rimodernare)
rimodernà
rifornimento- (provvista)proésta,
(scorta)scòrta
rifornire -(fornire)förnì, (dare) dà,
(provvedere)proéd, proedì
rifrazione- (raggio) ragio,
(riflessione)riflessiù, riflèss
rifriggere- (friggere) fà fris,
(ripetere)ripét, ripetì
rifrittume- (ripetizione)ripetissiù
rifuggire- (odiare) odià, iga in öde,
(rifugiare) refügià*, rifügià*,
(ripugnare)repögnà, ripögnà
rifugiare- refügià*, rifügià*,
(ricoverare)ricoerà,(riparare)
riparà
rifugio- refügio*, rifügio*,
(alloggio) alògio, (asilo)asilo*,
(capanna) capana, (conforto)
confórt, (difesa) difésa,
(protettore)protetùr, (protezione)
protessiù, (ricovero) recóer,
ricòero, (salvezza) salvassiù
rifulgere - (splendere)sberlüsì,
stralüsì
rifusione - (indennità)indenità*
riga- riga, (insieme di r.)rigadüra,
(regolo)stasa, riga, righèt, (linea)
riga, (fila) fila,(segno)sègn,
(solco)sólch, (stecca)stèca
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rigaglia- regàlia
rigagnolo- cünèta, seriölì, bochèt
rigare- (tirar linee)rigà,(r. diritto)
stà ‘n riga
rigatino- (di tessuto)rigatì
rigato- rigàt, a righe
rigatore- rigadùr
rigattiere- strassaröl, (cenciaiolo,
stracciaiolo) strassér, baelì,
(mercante)mercànt, marcànt,
(rivenditore)reendidùr, reendiröl,
postér,(venditore)vendidùr*,
endidùr*
rigenerare- (rimediare)remedià,
rimedià,(rinnovare)rinoà
rigenerazione- (redenzione)redensiù
rigermogliare- rebötà, (rinascere)
rinàss*
rigettare- rigetà, (disprezzare)
spressà, pissàga sura, despresià,
(negare)negà,(rifiutare)refüdà,
(vomitare)tirà sö, reocà, fà i cagnì,
creentà, gomità, oltà ‘ndré, bötà
sö, turnà ‘ndré ‘l mangià
rigetto- (rifiuto)refüt
righello - righèt*
righettare- (rigare)rigà
rigidezza- (durezza) dürèssa,
(ostinazione)ostinassiù,(rigore)
rigùr
rigidità- (durezza) dürèssa
rigido- (duro) dür,(inesorabile)
inesoràbel*
rigiocare- rezögà
rignare- (ringhiare) mostrà i décc,
rognà
rigo- (riga)riga
rigoglio- (andare in r.)smorbià,
(freschezza) freschèssa,(vigore)
vigùr, vïùr, (superbia)söpèrbia
rigoglioso- (forte) fórt, fòrt, (fresco)
frèsch,(vigoroso)vigorùs, imprepòst
  rigogolo- (uccello)galbér
rigonfiamento- sgiunfamét*,
(aumento)aümènt*,(piena) piéna,
pienù
rigonfiare- (gonfiare) sgiunfà,
(ringorgare dell’acqua)imbombàs
rigonfio- (gonfio) sgiùf, infiàt
rigore- rigùr, (a r., propriamente)
pròpe, propemènta, (freddo) frècc,
(regola)régola
rigorosamente- (propriamente)
pròpe, propemènta
rigoroso- (esatto) giöst,(preciso)
precìs,(puntuale)pontüàl,(stitico)
stìtech
Rigosa(Algua) (loc.) - Rigusa [i
fasölér de (soprannome)]
rigovernare- (lavare) laà,(pulire)
netà, pulì, polì, fà polisséa, löstrà,
(risciacquare)laà fò, sbombacià,
resentà
rigovernatura- colóbia
riguardante - (relativo)relatìv*
riguardare- riguardà*, (interessare)
interessà,(riferire)riferì,
(proteggere uno)reardà,(riparare)
riparà, (risparmiare)risparmià,
(aver riguardo, rispettare)rispetà
riguardo- riguardo, (aver r.,
riguardare)riguardà*, reardà,
(cortesia) corteséa, (cura) cüra,
(motivo)motìo, (precauzione)
precaüssiù*,(premura)premüra,
(prudenza)prüdènsa*, (rispetto)
rispèt, (ritegno) ritègn*
riguardoso- (prudente)prüdènt*,
(riservato)risservàt
rigurgitante- (traboccante)pié ras
rigurgitare- (ringorgare dell’acqua)
imbombàs,(traboccare)dà fò,
indà fò de sura, treböcà,(versare)
fà fò
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rigurgito- (allagamento) lagamét,
(vomito)gòmet
rilasciare- (dare) dà
rilassamento- (sollievo)soliéo
rilassare- (rilassarsi)lassàs indà,
(allentare) lentà, slentà, sladinà,
(riposare)possà, indà a possà, fà
öna possada
rilassatezza- (debolezza) debolèssa,
(negligenza)negligézia,
(stanchezza)strachèssa
rilassato- (lento)lènt,(molle) mòl
rilegare- rilegà*, (r. libri) ligà di
léber,(legare)ligà
rilegatura - rilegadüra*, ligadüra
rileggere- turnà a lès
rilento- (andar a r., indugiare,
tardare) dimàs, tardà, tardigà
rilevante- vistùs,(importante)
importànt*
rilevare- rileà, (intendere)intènd,
entrà sö, capì,(leggere)lès, lesì,
(levare)leà, tö vià,(osservare)
osservà, dà de mét,(ragionare)
ragiunà, resunà,(rappresentare)
rapresentà,(fare spicco)fà spico,
(sporgere)spórs,(vedere)èd, edì,
vèd, vedì
rilevato- (colmo) cùlem, pié ras,
(vistoso)vistùs
rilievo- rilév*, (conseguenza)
conseguènsa, (espressione)
espressiù,(importanza)
importansa,(intaglio)intài,
(osservazione)osservassiù,
(riflessione)riflessiù, riflèss,
(risalto)rissàlt
rilucente- (chiaro) ciàr,(lucido)
lücido
rilucentezza - (splendore)splendùr,
spiandùr
rilucere - (splendere)sberlüsì, stralüsì
  riluttante- (contrario) contrare,
(restio)restì,(ritroso)ü spéret de la
contradissiù, (schivo) schiv, schìo
riluttanza- (avversione) aversiù,
(resistenza)resistènsa,
(ripugnanza)repögnansa,
ripögnansa, ribrèss,
riluttare- (ripugnare)repögnà,
ripögnà
rima - rima*
rimandare- rimandà, (r. indietro)
robatì  ‘ndré, (differire) diferì,
(gettare) getà,(licenziare)
lissensià, imbalà vià,(mandare)
mandà,(prorogare)slongàla,
slongà zó,(rendere)rènd, rendì,
redà, dà ‘ndré,(restituire)restitüì,
(ritardare)ritardà*
rimando - (richiamo)riciàm*
rimaneggiare- (maneggiare)manesà
rimanente- (altro) óter, (avanzo)
aàns,(rimasuglio)ansaröl, ranzài
rimanenza- rimanènsa*, (avanzo)
aàns
rimanerci- restàga, restà dét,
(morire) mör, crepà, indà al
creatùr, tö sö i gàbie
rimanere- (restare)restà, (r. di
stucco)restà mórt, de carta, de
stöch, de mèrda,(r. ingannato)picà
‘n da rét, borlà ‘n da rét, dà in ‘na
ratéra, restàga, restà dét,(stare)stà
rimanete- no sté pensà de ‘ndà vià
rimarcare- rimarcà
rimare - rimà*, (verseggiare) fà di
vèrs
rimarginare- (saldare)saldà
rimasticare- (ponderare)ponderà
rimasuglio- ansaröl, ranzài, (marame)
ratatùia, maròca, (avanzo) aàns,
(rimanenza)rimanènsa*,
(scampolo)scàmpol, scamù
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rimatore- rimadùr*, (poeta,
verseggiatore)poéta
rimbalzare- (balzare) sbalsà ,
(saltare)saltà
rimbalzo- rimbàls,(di r.)de sbals,
(salto)salt
rimbambire- rimbambì,(istupidire)
inciochì,(invecchiare)invegì,
deentà vècc, ègn vècc
rimbambito- imbambìt, rembambìt,
rimbambìt, (barbogio) vècio
balòta, (decrepito) decrèpet, vècc
cóme ‘l cöch, vècc de copà
rimbarbogire- (v. rimbambire)
rimbeccare- (beccare) becà, rebecà,
(contraddire) contradì, preterì,
(contrastare) contrastà*, contristà,
(litigare) litigà, èss in càösa, (dire)
dì,(opporre)oponì,(rispondere)
respónd
rimbeccata - (risposta)rispòsta*
rimboccare- oltà ‘ndré, (r. le
coperte)oltà ‘ndré ‘l lensöl,(r. le
maniche)oltàs indré i màneghe,
(piegare)piéga, (rabboccare)
rasà, (rovesciare)roersà*
rimboccatura- dópia,(piega)piéga
rimbocco- (orlo) piatèla,(r. finto)
passèt de la èsta
rimbombamento- (v. rimbombo)
rimbombare- rebombà, rimbombà,
(rumoreggiare)tamborlà
rimbombo- rebómbo, rimbómbo,
orchesù,(rumore)rümùr, römùr,
combói, ciòch,(suono)sóno
rimborsare- rimborsà, rifónd,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré,(restituire)restitüì,
(rifondere)refónd, rifondì
rimborso- rimbórs*,  rifüsiù,
(restituzione)restitüssiù,
(indennità)indenità*
  rimbrottare- saltà dré,
(rimproverare)rimproerà, bói dré
rimbrotto- (antifona)antìfona,
(rimprovero)rimpròero,
mostassada, bruntulada
rimediare- remedià, rimedià,
(provvedere)proéd, proedì,
(rettificare)retificà
rimedio- reméde, riméde (a l’ gh’è
reméde a töt, fò che a l’òss del
còl), (è un ottimo r.)l’è öna scùa,
(cercar r.)serà fò la stala quando
l’è scapàt i bö, (conforto) confórt,
(espediente) espediènt, rissórsa,
(medicina)medesina,
(prevenzione)preensiù,
(provvedimento)proedimét*,
(riparazione)riparassiù,(riparo)
ripàr,(ripiego)ripiégo,(risorsa)
rissórsa,(utile)ötel, ütel
rimembranza- (memoria) memòria,
(ricordo)regórdo
rimembrare- (ricordare)regordà
rimenare- remenà, (rimenarla)
menàla (a menàla tròp la spössa),
(dimenarsi) schincà, remenàs,
(maneggiare)manesà
rimeritare- (pagare) pagà,
(premiare)premià
rimescolamento- (agitazione)
agitassiù*, (disordine) desùrden,
disùrden,(spavento)spaènt,
chigarölaza, stremésse,
(turbamento)türbamét*,
törbamènt*
rimescolare- (sentirsi r.)indà sotsura
‘l sangh,(disordinare) desurdenà,
disurdenà, desgiöstà,(mescolare)
mes-cià, taià,(rimenare)remenà,
(scuotere)sgürlì, sgörlì, squassà,
(turbare)türbà*
rimescolarsi- (brulicare) büligà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rimescolio- (agitazione)agitassiù*,
(dolore) dolùr, dulùr,(smania)
smània
rimessa- rimèssa, (consegna)
consègna,(perdita)pèrdita,
(spedizione)spedissiù,(stalla)stala
rimessiticcio- (ramo nuovo)reböt,
(germoglio) cassada, metida,
(radice)raìs
rimestamento - (agitazione)
agitassiù*
rimestare- (manipolare)manipolà*,
(mescolare, mischiare)mes-cià,
taià,(rimenare)remenà,
(tramestare)sgarügà sö, mes-cià sö
rimettere- (riporre)rimèt, rimetì,
(rifl.)rimètes, stà ‘n rimèssa de
ergü,(r. in salute)rinfrancàs, (r. di
capitale)smenàga, zontàga,
zontàga de bórsa (de scarsèla),
(delegare)delegà*, (migliorare)
migliurà, rimètes, (consegnare)
consegnà,(mettere)mèt, metì,
(perdonare)perdunà,(prorogare)
slongàla, slongà zó,(rendere)
rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(restituire)restitüì,(riferire)riferì,
(scapitare)descapità, zontà, zuntà
rimettersi- (rassegnarsi) rassegnàs,
ressegnàs,(ubbidire)öbedì
rimirare - remirà*, rimirà*
rimminchionire- deentà coiò
rimodernare- rimodernà,
(ringiovanire)turnà zùen
rimondare- (nettare)netà,(pulire)
netà, pulì, polì, fà polisséa, löstrà,
(purificare)pörificà,(tosare)tusà,
berondà
rimondo- (pulito)polìt
rimonta- remonta
rimontare- (salire)vègn sö, indà de
‘n sö
  rimontatura- (rimessa a nuovo)
remonta
rimorchiare- (tirare)tirà, trà,
(navigare)navigà*
rimordere- (mordere) pïà,sganazà
rimordimento - (v. rimorso)
rimorso- rimórs*, (contrizione)
contrissiù,(pentimento)pentimét*,
(rammarico)ramàrech
rimostranza- (reclamo)reclàm*,
(richiamo)riciàm*, (rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada
rimpallare- fà ü repéch
rimpannucciare- (v. rimpennare)
rimpastare- (rinnovare)rinoà
rimpatriare- (ritornare)turnà, vègn
indré
rimpellare- (r. un muro)repedunà
rimpello- (muro di r.)repèss
rimpennare- (rifl.) repulàs
rimpetto- (di r.)de fassada, in fassa
rimpiangere- rimpiàns*,
(lamentarsi) lömentàs,(pentire)
pentì*,(piangere)piàns, pianzì,
(ricordare)regordà,(sospirare)
süspirà
rimpianto- (pentimento)pentimét*,
(rammarico)ramàrech,(ricordo)
regórdo
rimpiastricciare- (mescolare)mescià, taià
rimpiazzare- (sostituire)sostitüì *
rimpiccinire- (v. rimpicciolire)
rimpicciolire- impicolì, spissinì,
spicinì
rimpinzamento- (in sovrabbondanza)
a pisa de carbù
rimpinzare- impetassà ‘l stòmech,
ingosà zó, (rifl.)intisàs zó
rimpinzato- (r. di cibo)sgiùf cóme
öna baga (cóme ü balù),(pieno)
pié,(sazio) tis, clöcc
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rimpinzo- (grasso) grass
rimpollare - (rinascere)rinàss*
rimpozzare- (r. d’acqua)impossàs
rimprocciare- (rinfacciare)rinfassà,
imbötà
rimprosciuttito- (secco)sèch
rimproverare- rimproerà, bói dré, (r.
fortemente)pelà zó la pèl del
mostàss, (essere rimproverato)
sentìs a bói dré, (ammonire) fà öna
patèrna, (biasimare) biasimà,
(correggere) coregì, corègg,
(predicare)predicà, (rampognare
aspramente)svigliacà,
(rimbrottare)saltà dré,(rinfacciare)
rinfassà, imbötà, (sgridare)braà
(usà, rabì) dré a ergü, (dare una
sgridata)dà öna póia,
rimprovero- rimpròero,mostassada,
bruntulada,(chiassata)ciassada*,
paiassada*, (correzione)coressiù*,
(critica)crìtica*, (intemerata)
intemerada, (mortificazione)
mortificassiù, (paternale)patèrna,
(predica)prèdica, (rabbuffo)
petenada, filada, refilada, reböf,
braàda, (ramanzina)romanzina,
intemerada, merémör, reciòch,
póia,(rimorso)rimórs*,
(risciacquata)resentada,
(strapazzata)strepassada
rimuginare- (fantasticare) almanacà,
mölinà, becàs, (frugare) frügà,
rügà, (meditare)medità,(pensare)
pensà,(ponderare)ponderà,
(riflettere)riflèt, rifletì
rimunerare- (premiare)premià
rimunerazione- (compenso)
compèns, compènso, (gratitudine)
gratitüdine*,(interesse) interèss
rimuovere- tö vià, (allontanare)
slontanà, lontanà, (cacciare) cassà
  vià, (cessare) cessà, (destituire)
destitüì, (dissuadere) desficà, leà
ergü di sò lobiècc, tirà ‘ndré,
(distogliere) destö, distö,
(distruggere) destrüs, destrüsì,
(eliminare)eliminà*, (r. ostacoli,
facilitare) facilità, fassilità,
(levare)leà, tö vià,(muovere) möv,
möì,(portare)portà,(scacciare)
descassà,(scuotere)sgürlì, sgörlì,
squassà,(sgomberare)desbratà, fà
san Martì, (spostare)spostà*,
(trasportare)trasportà*
rinascere- rinàss*, (rigermogliare)
rebötà,(rimpennare) repulàs,
(ringiovanire)turnà zùen
rinato- (mi par d’essere r.)a l’ ma
par de èss ressüssitàt
rincalzamento- inculmada
rincalzare- (r. una pianta)inculmà,
incolsà,(r. il granturco)ressürì,(r.
il letto)cassà sóta i lensöi
rincalzo- (puntello) pontèl,
(sostegno)sostègn
rincantucciarsi- (incantucciarsi)
incantunàs,(rannicchiarsi)
ransignàs sö, ingrömiàs, fàs sö in
d’ü gömisèl
rincarare- (r. di prezzo)dà sö de
prése, vègn car, deentà car
rincasare- (ritornare)turnà, vègn indré
rinchiudere- (internare)internà,
(rinserrare)inserà
rincorare- (confortare) confortà
rincorrere- cór dré, (correre) cór,(r.
uno a sassate)splocà
rincorsa- scórsa, (prendere la r.)tö la
scórsa
rincrescere- rincréss, rincressì, greà,
ingreà, (dispiacere) dispiàs, despiasì,
dispiasì, (mi r.)la m’ ingréa,
(spiacere)despiàs, despiasì, dispiasì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rincrescimento- rincressimét,
(compassione) compassiù,
(dispiacere) dispiassér,
(pentimento)pentimét*,
(rammarico)ramàrech
rincrescioso - (noioso)noiùs*, nuiùs*
rincrudire- (inasprire) zacarà,
(peggiorare)pegiurà, indà de mal
in pès
rinculare- rencülà, recülà,
(ritornare)turnà, vègn indré
rinculata- recülada
rinfacciamento- (rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada
rinfacciare- rinfassà, imbötà,
(rimproverare)rimproerà, bói dré
rinfanciullire- (rimbambire)
rimbambì
rinfocolare- (attizzare) stissà sö
rinforzare- rinforsà*, (rincalzare)
inculmà, incolsà
rinforzo- (aiuto) aiöt,(sostegno)
sostègn, (per r. dopo parole
ingiuriose)de ü (es:  asinaccio -ün àsen de ü),
rinfrancare- (ingagliardire)
ingheardì, ingaiardìs
rinfrescante- rinfrescànt
rinfrescare- rinfrescà,(purgare)
pörgà
rinfrescata- rinfrescada*, (pioggia)
piöìda
rinfrescato- (fresco) frèsch
rinfresco- rinfrèsch
rinfronzolire- (ornare) ornà, feità
rinfusa- (alla r.)a la refüsa, a reboldù
ringagliardire - (rinforzare)rinforsà*
ringalluzzare- (v. ringalluzzire)
ringalluzzire- ringalösàs, (rallegrare)
legrà,(pavoneggiarsi)stimàs, fà ‘l
sóra bòra, fà l’Ambrös,
(sgallettare) fà ‘l spiritùs
  ringalluzzito - (vivace)viv
ringhiare- mostrà i décc, rognà,
(abbaiare) baià, bór, borì
ringhiera- ringhéra, ringhiéra,
spingarda,(parapetto)parapèt.
müradèl,(tribuna)tribüna*
ringhio- (latrato) bài, (rumore)
rümùr, römùr, combói, ciòch
ringiovanire- turnà zùen, (rifiorire)
turnà a fiurì,(rinnovare)rinoà
ringorgare- (r. dell’acqua)
imbombàs
ringraziamento- ringrassiamènt,
ringrassiamét
ringraziare- ringrassià
rinite- (raffreddore)fregiùr
rinnegare- renegà, (lasciare) lagà,
lassà,(maledire) maledì*,(negare)
negà,(rifiutare)refüdà,(rinunziare)
rinunsià, renönsià,(ritrattare)
ritratà, besdì,(voltare)oltà
rinnegato - (infedele)infedél*
rinnovamento- (ripetizione)
ripetissiù,(rivoluzione)reolüssiù,
riolüssiù
rinnovare- rinoà, (r. un abito)
desfoldà, desnöà, (confermare)
confermà, confirmà, (rinnovarsi,
diventare) deentà,(insistere)
insistì,(restaurare)restaürà,
remontà,(riempire)impienì,
(rifare)refà, (rinascere)rinàss*,
(ringiovanire)turnà zùen,
(ripetere)ripét, ripetì,
(trasformare)trasfurmà
rinnovazione- (ripetizione)ripetissiù
rinnovellare- (ricordare)regordà,
(rinnovare)rinoà,(ripetere)ripét,
ripetì
rinomanza- (fama) fama,
nominansa, noméa,(riputazione)
repötassiù,(stima)stima, stéma
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rinomato- (famoso) famùs, (glorioso)
gloriùs, (stimato) stimàt*
rinsaldare - (rinforzare)rinforsà*
rinsavire- (guarire) guarì
rinsecchito- (aridissimo) ars
rinserrare- inserà
rintanare- (intanarsi) intanàs, gnazàs
rintoccare- sunà i bòcc
rintocco- bòt, bòt de campana
rintracciare- (scoprire)descuvrì,
scuvrì,(trovare)troà
rintronamento- (rimbombo)
rebómbo, rimbómbo, orchesù
rintronare- (assordare)insurdì,
(rimbombare)rebombà,
rimbombà,(ripercuotere)
resterlöcà,(rumoreggiare)
tamborlà,(stordire) stordì
rintrono- (v. rintronamento)
rintuzzare - (ammorzare) smorsà,
(difendere) difènd, difendì,
(frenare) frenà, tègn indré,
(mortificare)mortificà,(opporre)
oponì,(piegare)piéga,(ribattere)
robatì, robàt,(rispondere)respónd,
(schiacciare)schissà, schiscià,
sgnacarà, squatarà
rintuzzato- (umiliato)ümiliàt*
rinuncia- (v. rinunzia)
rinunciare- (v. rinunziare)
rinunzia- rinunsia, renönsia,
(abbandono) abandù,(negazione)
negassiù*,(privazione) priassiù,
(rifiuto)refüt,(sacrificio)
sacrefésse
rinunziare- rinunsià, renönsià,
(abbandonare) abandunà,
bandunà, (desistere da una cosa,
recedere) tirà ‘ndré ‘l cül,
decampà, (cedere) céd, cedì,
rèndes, rendìs, (dimettersi)
dimètes, (disdire) desdì, (lasciare)
  lagà, lassà,(negare)negà,
(rifiutare)refüdà,(ritirare)ritirà,
(sacrificare) sacrificà
rinvenire- risbaldìs, reègn, roegnì,
(trovare)troà
rinverdire- (ringiovanire)turnà
zùen,(rinnovare)rinoà
rinverzare- (r. i muri)scaià
rinviare- (differire)diferì,(mandare)
mandà,(prorogare)slongàla,
slongà zó,(rimandare)rimandà
rinvigorire - (rinforzare)rinforsà*
rinvilire- dà zó de prése,(ribassare)
ribassà*
rinvio- (respiro) respìr, respiro,
(sospensione)sospensiù*
rinvoltare- (imballare) imbalà
rinvoltato- intorciàt
rinzaffare- (r. un muro)imbocà sö ü
mür, rebocà,(intonacare)stabilì
rinzaffatura- rebocadüra
rinzaffo- (intonaco) stabilidüra
rio- rì, (fosso) fòss
riordinare- (ordinare)ordenà*,
urdinà*,(rifare)refà
riotta- (litigio)ràcola,(rissa)lite
riottare- (litigare) litigà, èss in càösa
riottoso- (litigioso) litigù,
(intrattabile) intratàbel,(ritroso)ü
spéret de la contradissiù,
(rivoluzionario)riolüssionare
ripa- (r. che si fa nelle vigne)rél,
(piccola r.) rièl,(riva)rìa,
(spiaggia)spiagia*
Ripa(loc.) - Ria [i bigù d’ la
(soprannome)]
ripagare -(ricambiare)ricambià*
ripalpare- (palpare)palpà
riparare- riparà, (ripararsi, ricorrere)
ricór, ricorì, (aggiustare) giöstà,
(coprire) quarcià, (difendere)
difènd, difendì,(parare)parà,
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
(proteggere)protegì,(provvedere)
proéd, proedì,(restaurare)restaürà,
remontà,(ricoverare)ricoerà,
(rimediare)remedià, rimedià,
(rinnovare)rinoà,(salvare)salvà,
(soddisfare)sodisfà
riparato- (sicuro)sigür
riparazione- riparassiù,(restauro)
restàüro,(rimedio)reméde,
riméde,(riparo)ripàr
riparo- ripàr, (argine) àrgen,
(barricata) baricada, (barriera)
asfàlt*, (bastione) bastiù, (cateratta)
caterata, ös-céra, pèdega, (difesa)
difésa, (parata)parada,
(prevenzione)preensiù,(protezione)
protessiù, (provvedimento)
proedimét*, (ricovero) recóer,
ricòero, (rifugio)refügio*, rifügio*,
(rimedio)reméde, riméde,
(riparazione)riparassiù,(risorsa)
rissórsa,(salvezza) salvassiù,(siepe)
sés, sésa,(spalliera)spaléra,
schenàl, dèrma d’öna scagna,
(steccato)stecàt, arlèt, stongarda
ripartire- (distribuire in parti)
ripartì, (distribuire) distribüì*,dà
fò, (dividere) divìd, dividì,
(spartire)spartì
ripartizione- (divisione) divisiù,
(spartizione)spartissiù
ripassare- ripassà,(pulire)netà, pulì,
polì, fà polisséa, löstrà, ricalcà*,
(rileggere)turnà a lès,(ritornare)
turnà, vègn indré,(scorrere)
strecór,(tornare)turnà, vègn indré
ripassata- ripassada,(rimprovero)
rimpròero,mostassada, bruntulada,
(rivista)riìsta, reésta
ripensare- (meditare)medità,
(pensare)pensà, (riflettere)riflèt,
riflet
  ripercuotere- resterlöcà
ripercussione - (urto)örtù
ripescare- (scoprire)descuvrì, scuvrì
ripetere- ripét, ripetì,(confermare)
confermà, confirmà, (copiare) copià,
(dire) dì, (domandare) domandà,
(insistere) insistì,(replicare)replicà,
fà l’istèss,(rinnovare)rinoà
ripetizione- ripetissiù, (replica)
rèplica*, (ritornello)ritornèl*,
riturnèl*
ripetuto- (frequente) frequènt
ripiano- ripià, repià, (pianerottolo)
baladùr, pat de la scala
ripicca- repéch, (dispetto) dispèt,
desprése, fichèta,(puntiglio)
pontìlio, puntìlio
ripicco(ripicca)repéch, (giunta sulle
bevande) reciòch,(vendetta)
vendèta
ripido- (erto)èrt, irt, in pé, rat
ripiegamento- (riflessione)riflessiù,
riflèss
ripiegare- piegà sö, ripiegà,
(indietreggiare)indà ‘ndré,
(piegare)piéga
ripiego- ripiégo, (espediente)
espediènt, rissórsa,(pretesto)
pretèst, rampì, (provvedimento)
proedimét*, (rappezzo)repèss,
(rimedio)reméde, riméde,
(risorsa)rissórsa,(scusa)scüsa
ripienezza- (indigestione) indigestiù,
(nausea)arléa, aschér, nàösea,
süspìs, mal del satù
ripieno- (pieno) pié,(sazio) tis, clöcc
ripigliare- (r. forze, migliorare)
migliurà
ripiovere- turnà a piöv
riporre- guarnà (chiudere) serà,
(mettere)mèt, metì,(porre)pónd,
pondì, (rimettere)rimèt, rimetì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
riportare- reportà, riportà, turnà a
portà, (r. danno)tö sö öna scòpola,
(avvisare) isà, visà, (copiare)
copià,(nascondere)intambà,
scónd, scondì,(ottenere)otègn,
otegnì,(portare)portà,(restituire)
restitüì,(ricevere)ricév, risseì,
(riferire)riferì,(ripetere)ripét,
ripetì,(tornare)turnà, vègn indré
riportatore- reportadùr
riposare -possà, indà a possà, fà öna
possada, ciapà fiàt, tirà ‘l fiàt,
(dormire) dormì, dörmì, (rifiatare)
refiadà,(sedere)sentàs, sentàs zó,
incülàs zó,(tralasciare)tralassà
riposata- possada, possadina,
(riposo)ol possà
riposatamente- (lentamente)a ónse
a ónse
riposato- possàt, (fresco) frèsch,
(tranquillo)tranquìl
riposo- ol possà (ol possà l’è tanta
carne de mans), (calma) calma,
(dormita) dormida,(equilibrio)
eqüilìbrio*, (fermata) fermada,
(ozio)òssio,(pace)pace, pas,
(quiete)quéte,(ricreazione)
ricreassiù, ol tép de la ricreassiù,
diersìv, diersivo,(sonno)sògn,
sónch,(tappa)tapa,(tranquillità)
tranquilità*,(vacanza)acansa
ripostiglio- guarnér, guarnére,
(bugigattolo) büs, (sgabuzzino)
sgabüssì*
riposto- (interno) intèrno, (nascosto)
scondìt, scus,(riservato)risservàt
riprendere- (ammonire) fà öna
patèrna, (biasimare) biasimà,
(castigare) castigà,(censurare)
censürà*, (correggere) coregì,
corègg, (criticare) criticà, tö zó i
calmére,(prendere)ciapà, catà, tö,
  (ricominciare) turnà a comensà,
(ricuperare) recüperà*, ricüperà*,
reböscà, tirà a cà,(rimproverare)
rimproerà, bói dré, (sgridare)braà
(usà, rabì) dré a ergü
riprensione- (castigo) castìgh,
(correzione)coressiù*,
(mortificazione)mortificassiù
ripresa- (ripetizione)ripetissiù,
(volta)ólta
ripresentare- (presentare)presentà
ripristinare- (restaurare)restaürà,
remontà,(rinnovare)rinoà,
(stabilire) stabilì, fissà,(tornare)
turnà, vègn indré,(trasformare)
trasfurmà
ripristinazione- (restauro) restàüro
riprodurre- (copiare) copià,
(generare) generà,(moltiplicare)
moltiplicà,(produrre)prodüs,
prodüsì,(raddoppiare)indopià,
rendopià,(rappresentare) rapresentà,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà ‘ndré,
(rinnovare)rinoà,(riportare)reportà,
riportà, turnà a portà
riproduzione- (moltiplicazione)
moltìplica
ripromissione- (speranza)speransa
riprova- (prova)próa,(riscontro)
contròl, controleréa, riscóntro
riprovare- (biasimare) biasimà,
(rimproverare)rimproerà, bói dré,
(tentare)tentà, dàga ü colpèt
ripubblicare- (pubblicare)pöblicà
ripudiare-  (lasciare) lagà, lassà,
(rifiutare)refüdà, (rinnegare)
renegà,(rinunziare)rinunsià,
renönsià
ripudio- (rifiuto)refüt
ripugnante- (antipatico) antipàtech,
(odioso) odiùs,(ritroso)ü spéret de
la contradissiù ,(schifoso) schifùs
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ripugnanza- repögnansa,
ripögnansa, ribrèss, (avversione)
aversiù, (disgusto) desgöst, (odio)
öde, (schifo)schéfe, (volontà)
olontà
ripugnare- repögnà, ripögnà,
(dispiacere) dispiàs, despiasì,
dispiasì,(nauseare)fà ègn ol
süspìs (ol satù), naöseà, desgöstà,
fà schéfe, fà stortà ‘l copì, fà ‘ndà
sö i tècc (söl solér),(opporre)
oponì,(odiare) odià, iga in öde,
(ributtare) rembötà*
ripulire- (perfezionare)perfessiunà
ripulsare- (ripugnare)repögnà,
ripögnà
ripulsione- (nausea)arléa, aschér,
nàösea, süspìs, mal del satù
riputare- (v. reputare)
riputato- (v. reputato)
riputazione- (v. reputazione)
riquadrare- (squadrare)squadrà
risaia- riséra
risalire- (salire)vègn sö, indà de ‘n sö
risaltare- rissaltà, dàga chèl tèco,
(rilevare)rileà, (spiccare)spicà, fà
spico
risalto- rissàlt, (dare r.)fà rissaltà,
(apparenza) aparènsa,
(chiaroscuro) ciàr e scür,
(dentello) capèta,(spicco)fà spico
risapere- (sapere)saì
risarcimento- (compenso) compèns,
compènso,(indennità)indenità*
risarcire- (compensare) incontràs dét
con de la ròba,(indennizzare)
indenisà,(rendere)rènd, rendì,
redà, dà ‘ndré,(restaurare)
restaürà, remontà,(rifondere)
refónd, rifondì,(rimediare)
remedià, rimedià,(soddisfare)
sodisfà
  risata- grignada (öna buna grignada
la và ‘n tat sangh), (dim.)grignadì,
grignadina
riscaldamento- fogassiù
riscaldare- cassà calùr, fogà,
(covare) cuà, (cucinare)cüsinà, fà
de mangià,(scaldare) scoldà
riscaldarsi - (infervorarsi) infogàs
dét, tösla cólda, inforlarmàs,
scoldàs dét in vergót, incaloris,
(scalmanarsi)scalmanàs*
riscattare- riscatà*, (liberare)
desliberà*, liberà, desfrapà,
desfratà,(riscuotere)introità,
incontrà di cöncc, scöd, scödì
riscatto- riscàt*, (libertà)libertà,
(redenzione)redensiù, (taglia)
tàia
rischiarare- (illuminare) ilüminà
rischiare- ris-cià (chi no ris-cia, no
rasga e chi no rasga no fà ass),
(arrischiare) asardà, risigà,
(tentare)tentà, dàga ü colpèt
rischio- asardo, ris-cio, rìsech,
(danno) dan, rüìna, röìna,
(pericolo)perìcol
rischioso- ris-ciùs*, (pericoloso)
pericolùs
risciacquare- laà fò, sbombacià,
resentà,(lavare) laà, (rimproverare)
rimproerà, bói dré
risciacquata- resentada,(lavata)
laàda,(rimprovero)rimpròero,
mostassada, bruntulada
risciacquatura- sbombaciada,
(lavata)laàda
riscontrare- riscontrà, controlà,
(concordare)concordà*,mètes
decórde, (confrontare) confrontà,
(notare)notà,(osservare)osservà,
dà de mét,(paragonare)paragunà,
(verificare)verificà
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
riscontro- contròl, controleréa,
riscóntro, (di r.)per cóntra,
(confronto) confrónt, riscóntro,
(osservazione)osservassiù,
(paragone)paragù,(prova)próa,
(relazione)relassiù,(risposta)
rispòsta*, (simmetria)simetréa,
(verifica)verificassiù
riscossa- (battaglia) bataglia, batàia,
(combattimento)combatimènt*,
combatimét*, (ribellione)ribeliù*
riscossione- (introito)intròito
riscrivere- turnà a scriv
riscuotere- introità, incontrà di
cöncc, scöd, scödì, (esigere)
esigì*,(ottenere)otègn, otegnì,
(realizzare) realisà,(ricevere)
ricév, risseì,(ritirare)ritirà
risecamento- (tagliatura)teadüra*
risecare- (rimuovere)tö vià
risecchire- (seccare)secà
risecchito- (secco)sèch
risega- (r. del muro)retài, (impronta)
imprónt
risentimento- (ira)ira, futa, (sdegno)
desdègn*
risentirsi- fàsla s-ciopà, dà sö
d’orègia, rissentìs, fàsla ‘mportà,
fàsla spössà, (mostrare di non r.)
lassàla borlà ‘n tèra, tö mia bòta,
(crucciarsi) crössiàs, (reclamare)
reclamà*
risentito- rissentìt
riserbare- (deputare)depütà*,
(destinare) destinà, (riservare)
risservà*(salvare)salvà
riserbato- (riservato)risservàt
riserbo- (cautela) caütéla,
(discrezione) discressiù,
(modestia)modèstia*,
(precauzione)precaüssiù*,
(prudenza)prüdènsa*, (ritegno)
  ritègn*,(segreto)secrét, segrét,
(vergogna)ergògna
riseria- (risaia)riséra
riserva - rissèrva*
riservare - risservà*
riservatezza- (discrezione)
discressiù, (prudenza)prüdènsa*
riservato- risservàt, (impenetrabile)
impenetràbel, (modesto) modèst,
(prudente)prüdènt*,(sospettoso)
sospetùs,(vergognoso)ergognùs
risibile- (ridicolo)ridìcol
risicare- (rischiare)ris-cià,(tentare)
tentà, dàga ü colpèt
risico- (rischio) ris-cio, rìsech
risicoltura- (risaia)riséra
risiedere- (abitare, dimorare) abità,
stà de cà, (stabilirsi) stabilìs,
(stare)stà
risipola - rosìpola, mal róss
risma- risma, (riunire in r.)inrismà,
(qualità)qualità,(quinterno)
quinternèt, quinternì,(sorta)sórt,
sòrt,(specie) spéce, sórt
riso- (cereale) ris (ol ris a l’ nass in
d’aqua e l’à de mör in del vì),(r.
lopposo)ris vestìt,(r. cotto in
brodo)ris in cagnù,(r. del diavolo,
erba)öv de förmiga, ris de lüf
riso- grignà, (r. sardonico, maligno)
grignà sbefàrd, (risettino)grignèt,
grignì, (r. amaro)grignà sforsàt, ü
grignà tracc sö di calcàgn, (risata)
grignada, (ghigno sardonico)
grignèt de balòss,(godimento)
godimét*, (piacere)piassér
risoffiare- (soffiare)sofià, bofà
risognare- (sognare)insognàs,
insömiàs
risolare- ressolà, solà i scarpe,
(suola) söla
risolatura- soladüra
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
risolutezza- (prontezza)prontèssa
risoluto- (attivo) atìv, (fermo) fìrem,
férmo, trich,(persuaso)persöàs,
(pronto) prónt, amanìt,(sicuro)
sigür
risoluzione- (decisione) decisiù,
(deliberazione) deliberassiù,
(giudizio) giödésse
risolvere- ressolvì, (decidere) decidì,
(far r. uno)dàga la möìda,
(deliberare) deliberà, (destinare)
destinà, (precisare) precisà,
(disporre) desponì, disponì,
(risolversi) ascàs, (giudicare)
giödicà, giüdicà,(scomporre)
scomponì,(stabilire) stabilì, fissà
risonare- (rimbombare)rebombà,
rimbombà,(sonare)sunà, fà sö
öna sunada, (tintin del
campanello) telèn
risorgere- (rinascere)rinàss*,
(rinnovare)rinoà,(risuscitare)
ressüssità
risorgimento- (miglioramento)
migliuramét, (risurrezione)
ressüressiù*
risorsa- rissórsa, (espediente)
espediènt,(possibilità)possibilità*
risotto- risòt
risovvenimento- (ricordo)regórdo
risovvenire- (ricordare)regordà
risparmiare- risparmià, tègn a mà,
economisà (ol prim risparmiàt, l’è
‘l prim guadegnàt),(omettere)lagà
fò, lagà föra, lassà ‘n biànch,
(perdonare)perdunà,(riguardare)
riguardà*, reardà,(salvare)salvà,
(spendere)spènd, spendì
risparmiatore- (economo) ecònomo
risparmio- risparmio, (fare r.)
cömpisà, fà cömpisì, (far r. sul
mangiare) tös fò de bóca ‘l
  mangià, (avanzo) aàns, (economia)
economéa,(utile)ötel, ütel
rispettabile- (venerabile)veneràbel*
rispettare- rispetà,(riverire) reerì,
rierì
rispettato - (stimato)stimàt*
rispettivo- rispetivo, (relativo)relatìv*
rispetto- rispèt, (creanza) creansa,
(deferenza) deferènsa, (devozione)
diossiù,(onore) onùr,(osservanza)
osservansa*,(poesia)poeséa,
(prudenza)prüdènsa*,(riguardo)
riguardo,(riverenza)rierènsa,
reerènsa,(stima)stima, stéma,
(stornello)stornèl*,(strambotto)
strambòt,(umiltà)ümiltà*,
(venerazione)venerassiù,
(vergogna)ergògna,(volontà)olontà
rispettoso- rispetùs,(devoto)diót*,
(gentile) gentìl, zentìl,(ubbidiente)
öbidiènt
risplendente - (luminoso)lüminùs*
risplendere- sberlüsì, stralüsì,
(ardere) bampà, (fiammeggiare)
fiamegià,(lampeggiare)
lampegià*, sömelgà
rispondenza- (proporzione)proporsiù
rispondere- respónd, (r. a uno
scritto)scriv indré, (r. per le rime)
respónd a tóno, (non r. a
proposito)domandà Piéro e
respónd Pàol, respónd mia a tóno,
(corrispondere) corispónd, (dire)
dì,(parlare) parlà,(resistere)
resistì, resìster, fà tèsta,
(riscrivere)turnà a scriv
risposta- rispòsta*, (riscontro)
contròl, controleréa, riscóntro
rissa- lite, (r. grande)begù, beguna,
(baruffa) baröfa,(battibecco)
batibèch*, (cagnara) cagnara*,
bacà, bodès,(combattimento)
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
combatimènt*, combatimét*,
(contesa) sgarbèl, (contrasto)
contràst,(litigio)ràcola,
(questione) quistiù
rissare - (far rissa)tacà lite,
(questionare) fà di resù, quistiunà,
impïàla
ristabilire- (rendere)rènd, rendì,
redà, dà ‘ndré,(rifare)refà,
(rinnovare)rinoà,(stabilire)
stabilì, fissà
ristagnare- (stagnare)stagnà
ristagno- restàgn,(stagno)stagn*
ristampa- (edizione) edissiù
ristare - (stare)stà
ristoppiare- (seminare)somnà
ristorante- (trattoria)tratoréa
ristorare- (consolare) consulà,
cunsulà,(indennizzare) indenisà,
(ingagliardire) ingheardì,
ingaiardìs,(restaurare)restaürà,
remontà,(rifocillare) refissià,
(riposare)possà, indà a possà, fà
öna possada
ristoro- (conforto) confórt,
(consolazione) consolassiù,
(mangiata)maiada,(ricreazione)
ricreassiù, ol tép de la ricreassiù,
diersìv, diersivo, (prendere r.,
rifocillarsi) refissiàs,(riposo)ol
possà,(sollievo)soliéo
ristrettezza- (essere in r.)èss impicàt
vià, (miseria)miséria, bolèta,
(povertà)poertà
ristretto- ristrèt, (in r.)abregé,
(estratto) estràt,(meschino)
meschì, strass,(stretto)strécc
ristringere- ristrèns, restrenzì, (rifl.)
ristrenzìs, scörtàs
ristuccare - (stuccare) stöcà
ristucco - (stufo) stöf
risultare- risültà*, (riuscire)reüssì
  risultato- risültàt*, (effetto)efèt,
(riuscita) reüssida, (successo)
sücèss*,(utile)ötel, ütel
risuolatura- (suola) söla
risuscitare- ressüssità
risvegliare- (destare, svegliare)
desdà, fà desdà fò, ciamà sö
(eccitare) fogà sót,(risuscitare)
ressüssità
ritagliare- retaià,(tagliare)taià, teà
ritaglio- retài, (pezzo)pèss, tòch,
tochèl,(rimasuglio)ansaröl, ranzài,
(scampolo)scàmpol, scamù,
(stoffa)stòfa,(tagliatura)teadüra*
ritardare- ritardà*, (prorogare)
slongàla, slongà zó,(tardare)
tardà, tardigà,(trattenere)
intertegnì, tratègn, trategnì
ritardatario - ritardatare*
ritardo - ritàrd*, (essere in r., tardare)
tardà, tardigà
ritegno- ritègn* (imbarazzo)
imbaràss,(impedimento)
impedimét, impedésse,(ostacolo)
ostàcol, (pudore)püdùr*, pödùr*,
(soggezione)sögessiù*
ritenere- ritègn*, ritegnì, (credere)
crèd, credì, (giudicare) giödicà,
giüdicà,(stimare)stimà,(tenere)
tègn, tegnì,(trattenere) intertegnì,
tratègn, trategnì
ritentiva- (memoria) memòria
ritenutezza - (modestia)modèstia*
ritenuto- (riservato)risservàt
ritenzione- ritensiù
ritessere- (rifare)refà,(ripetere)
ripét, ripetì,(tessere)tèss, tessì
ritingere- (tingere)tèns, tenzì
ritirare- ritirà,(muovere) möv, möì,
(prendere)ciapà, catà, tö,
(riscuotere)introità, incontrà di
cöncc, scöd, scödì
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ritirarsi- (cedere) céd, cedì, rèndes,
rendìs, (desistere da una cosa)
tirà ‘ndré ‘l cül, decampà,
(dimettersi) dimètes,
(indietreggiare)indà ‘ndré,
(recedere)decampà, (rinunziare)
rinunsià, renönsià, (ritrattare)
ritratà, besdì
ritirata- ritirada, (fuga) füga
ritiro-  (asilo)asilo*,(collegio)
colégio, (convento) convènt,
(luogo)löch,(ricovero) recóer,
ricòero
ritmica - (metrica)métrica*
ritmo- (battuta) batüda
rito- (cerimonia) serimònia,
(etichetta) etichèta, (funzione)
funsiù, (liturgia) litürgìa*,(regola)
régola,(usanza)üsansa
ritoccare - ritocà*, (correggere)
coregì, corègg, (dipingere) depèns,
depengì,(modificare)modificà,
(toccare)tocà
ritocchino- (pietanza) pitansa
ritorcere- returzì,(r. in sé stesso)
stórzes,(replicare)replicà, fà
l’istèss,(rispondere)respónd,
(torcere)stórs, storzì, storgì, sturzì,
torzì, tórs
ritornare- turnà, vègn indré,
(restituire)restitüì,(venire)ègn,
egnì, gnì, vègn, vegnì
ritornello- ritornèl*, riturnèl*,
(poesia)poeséa, (ripetizione)
ripetissiù, (strofa)stròfa*
ritorno- (r. offensivo, ricaduta)
recadida, ricadida, recülada, (r.
periodico, ricorso)ricórs
ritorsione - (risposta)rispòsta*
ritorta- stròpa, (cordame) cordàm,
(legame)ligàm, (vimine)véma
ritortola- (v. ritorta)
  ritrarre- fà ‘l ritràcc, (farsi r.)fàs fà
‘l ritràcc, (copiare) copià,
(descrivere)descrìv*, (disegnare)
dissegnà, dessegnà, (dipingere)
depèns, depengì, (imitare) imità,
(ritrarsi, indietreggiare)indà
‘ndré,(intendere)intènd, entrà sö,
capì,(ottenere)otègn, otegnì,
(rendere)rènd, rendì, redà, dà
‘ndré,(ricavare)ricaà, (riscattare)
riscatà*,(riscuotere)introità,
incontrà di cöncc, scöd, scödì,
(trarre) tirà, trà
ritrattare- ritratà, besdì, (disdire)
desdì,(negare)negà,(revocare)
reocà*,(voltare)oltà
ritrattazione - (negazione)negassiù*,
(rettifica)retìfica*
ritrattista- ritratista,(pittore) pitùr
ritratto- ritràcc, (descrizione)
descrissiù, (figura) figüra,
(immagine) imàgine,(pittura)
pitüra, (essere il r., somigliare)
sömeà, indà ‘nvèrs
ritreppio- (r. della sottana)piatèla,
(piega)piéga
ritrosia- (avversione) aversiù,
(disubbidienza) disöbediènsa,
(ostinazione)ostinassiù, (pudore)
püdùr*, pödùr*,(resistenza)
resistènsa,(ripugnanza)
repögnansa, ripögnansa, ribrèss,
(schifo) schéfe
ritroso- ü spéret de la contradissiù,
(caparbio) massöch, crapù, söcù,
trücù, (contrario) contrare,
(modesto) modèst,(refrattario)
refratare, refretare,(restio)restì,
(schivo)schiv, schìo,(schifiltoso)
schifiùs, (schizzinoso)malmostùs,
(scontroso)scontrùs*, scuntrùs*,
(stitico)stìtech
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ritrovamento- (invenzione) invensiù
ritrovare- (impossibilità di r.)no l’ la
tróa gna ‘l diàol,(inventare)
inventà,(raggiungere)ciapà,
(scoprire)descuvrì, scuvrì,
(trovare)troà
ritrovato- ritroàt, (espediente)
espediènt, rissórsa
ritrovatore- (inventore)inventùr
ritrovo- ritròvo*, (convegno)
convègn*,(appuntamento)
apuntamènt,(trattenimento)
tratenimènt
ritto- drécc, indrécc
rituale - (cerimoniale)serimoniàl*,
(liturgia)litürgìa*
riunione- riüniù*, (convegno)
convègn*,(mucchio)möcc, gröm,
pila, (seduta)sedüta*,(unione)
üniù
riunire- riünì*, (raccogliere) tö sö,
catà sö,(radunare)regondì, tirà
‘nsèm
riuscire- reüssì, (non r.)indà i gnòch
a fónd, indà sö per l’öss, (divenire)
deentà,(ottenere)otègn, otegnì,
(superare)süperà*,(succedere)
söcéd
riuscita- reüssida, (effetto) efèt,
(esito) èset, (fine) fì, (risultato)
risültàt*, (successo)sücèss*
riva- rìa, (spiaggia)spiagia*,
(sponda) spónda
RivadiSolto(loc.) - Rìa de Sólt [i
pissagì de (soprannome)]
rivale- (avversario) aversare,
(contrario) contrare,(invidioso)
invidiùs, inviliùs
rivalità- (gara) gara,(concorrenza)
concorènsa*, (gelosia) geloséa,
gelosìa,(invidia) invédia, invìdia
rivalsa - (vendetta)vendèta
  rivangare- (cercare) sircà, (riandar
col pensiero)trebascà,(ricordare)
regordà,(rimenare)remenà,
(ripassare)ripassà,(vangare)angà
rivedere- reedì, (rifl.)reedìs,
(controllare) controlà, (correggere)
coregì, corègg, (esaminare)
esaminà,(vedere)èd, edì, vèd, vedì
rivelare- (confidare) confidà,
(dichiarare)dichiarà*, (dire) dì,
(denudare)sbiotà, caà fò biót,
(insegnare)insegnà, fà scöla,
(manifestare)manifestà*,
(mostrare)mostrà,(palesare)
palesà, mèt in piassa,(riferire)
riferì,(scoprire)descuvrì, scuvrì,
(significare)significà
rivelazione - (manifestazione)
manifestassiù*
rivendere- reènd
rivendita- (bottega) bötiga, bütiga,
negòsse, (r. tabacchi, tabaccheria)
tabachì,(vendita)vèndita
rivenditore- reendidùr, reendiröl,
postér,(femm.)reendiröla,(r. di
polli) regatù,(mercante)mercànt,
marcànt ,(venditore)vendidùr*,
endidùr*
rivendugliolo- (merciaio)piglòt,
masciàder, (rigattiere)strassaröl
riverberamento- (riflessione)
riflessiù, riflèss
riverberare- (riflettere)riflèt, rifletì
riverbero- (al r. del sole) a robatù de
sul,(raggio) ragio,(specchio)spècc
riverente- (rispettoso)rispetùs
riverenza- rierènsa, reerènsa,(la r.)
reerìt, rierito, (baciamano)
basamà*, (devozione) diossiù,
(inchino) inchino,(onore) onùr,
(rispetto)rispèt, (salutare)salüdà,
(venerazione)venerassiù
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rivergare- (rigare)rigà
riverire- reerì, rierì, (adorare) adorà,
(complimentare) complimentà,
(inchinare) inchinà,(onorare)
unurà,(rispettare)rispetà,
(salutare)salüdà,(venerare)venerà
riverniciare- (inverniciare)invernisà
riversare - (versare)fà fò,
(rovesciare)roersà*
riverso- (rovescio) roèrs
rivestire- (coprire) quarcià,
(fasciare) fassà, bendà
riviera- (fiume) fiöm
rivincere- (r. il perduto)turnà a vèns
chèl che s’à perdìt
rivincita - (vendetta)vendèta
rivista- riìsta, reésta, (operetta)
operèta,(pubblicazione)
pöblicassiù
rivivere- (guarire) guarì, (rinascere)
rinàss*,(risuscitare)ressüssità,
(vivere)vìver, vìer, viv
rivo- rì, (fiume) fiöm
rivolgere- (drizzare) drissà,
indrissà*, (girare) girà, (rivolgersi,
indietreggiare)indà ‘ndré,
(indirizzare) indirissà, (rivolgersi,
ricorrere) ricór, ricorì, (rivoltare)
reultà*
rivolgimento- (giro) gir, giro,
(caracollo) caracòl,(rivoluzione)
reolüssiù, riolüssiù
rivolo- sariölì
rivolta- (opposizione)oposissiù,
(ribellione)ribeliù*,(rivoluzione)
reolüssiù, riolüssiù
Rivoltad’Adda(loc.) - Riólta [i gós
cargàcc de (soprannome)]
rivoltare - reultà*, (voltare)oltà
rivoltarsi- (r. a chi tenta d’offendere)
oltàs cóntra
rivoltella- rioltèla*, (pistola) pistóla
  rivoltoso- (v. rivoluzionario)
rivoluzionare - (voltare)oltà
rivoluzionario- riolüssionare
rivoluzione- reolüssiù, riolüssiù,
(ribellione)ribeliù*, (rotazione,
giro) gir, giro
rizzare- (drizzare) drissà, indrissà*,
(raddrizzare)indrissà, retifilà
rizzato- (ritto)drécc, indrécc
roba- ròba (chi no róba no fà ròba; de
la ròba di óter a l’ na và de per töt;
de la ròba sò s’ pöl fàn de chèl che
s’ völ; la ròba de fortüna la passa
cóme la lüna; la ròba la và e la vé;
la ròba di óter la par sèmper piö
buna; la ròba di óter la fà mia pró;
la ròba di óter la mèna vià la sò; la
ròba la stà mia co i coiò; la ròba l’è
mia de chèi chi la fà, ma de chèi
chi la gód; la ròba la va de chèla
banda che la vé; la ròba robada no
la rìa mia a la tèrsa generassiù; la
ròba sò s’ la pöl tö zó a’ de l’altàr;
ròba esibida o la spössa o l’è
stantida), (quanto vale la r.?cóssa
fàla la piassa, (r. salata, salumi)
salati,(r. vecchie) catanài, (merce)
artìcol, gèner,(oggetto)ogèt,
(ricchezza) richèssa*
robaccia- (scarto)scart
Roberto- Robèrt
robinia- rübì, rübina, röbina
robiola- robiöla
robivecchio- (rigattiere)strassaröl
robustezza- robüstèssa, (potenza)
potènsa*,(sanità)sanità,(vigore)
vigùr, vïùr
robusto- roböst, bir, (forte) fórt, fòrt,
(gagliardo) gaiàrd, gaiardèl,
(massiccio)masséss,(saldo)saldo,
sald,(sano)sà,(vigoroso)vigorùs,
imprepòst
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
ròcca- (cittadella, luogo munito)
ròca, (campanile) campanél,
campanìl, (castello) castèl,
(fumaiolo) fömaröl, stissaröl
rócca- (conocchia) róca
roccata- (colpo di rócca)rocada
rocchella- (r. per la seta)rochèla
rocchetto- (r. di legno)rochèl,
rochelì*,(r., veste clericale)
rochèt,(cilindro)cilìnder*,
silìnder*,(ruota)röda
rocchi- (pezzi di legna)trüs
rocchio- (masso)plòch,(pezzo)pèss,
tòch, tochèl,(pietra)préda,
(rotolo)rödèl, rödelòt,(sasso)
plòch, sass
roccia- còrna, (piccola r.)cornèla,
cornèl,(masso)plòch,(pietra)
préda, (r. sedimentaria, puddinga)
grespù, crespù,(rupe)bréch
Rocco- Ròch
roccolo- (r. con capanno alto)ròcol,
rocolì (sue parti: tónd de dét, tónd
de föra, sót tónd, arcunada o
sigalér, sipadura, casèl otabiòt,
spiünéra, spaléra del tónd, spaléra
de la passada, sboradura),
(uccellaia)oselanda
roco- (rauco)ràüco
rococò- rococò*, (barocco) baròch
rodere- rösià, (r. il freno)crenà,
(masticare) mastegà, (limare)limà,
(mordere) pïà,sganazà, (smangiare)
smaià,(tormentare)tormentà, fà
penà, tossegà,  fà cös ergü co l’ài, fà
èd la lüna ‘n del póss
rodersi- cöses, cicà, rösiàs,
(arrabbiarsi) rabìs
rodimento- röseghì, rösghì,
(tormento)tormènt, söplésse, ciód
roditura- rösiada
rododendro - gép, rösì
  Rodolfo- Dólfo
rodomontata- (millanteria)sbrofada,
(smargiassata)smargiassada,
sfiandra
rodomonte- (gradasso) gradàss
(smargiasso) smargiàss,
smargiassonàss, spacù, pofardì,
(vantatore)antadùr
rogazione- rogassiù, (processione)
processiù*
roggia- rògia, ròsa, (canale) canàl,
(fossa) fòssa, (fosso) fòss
rogito- (scrittura)scritüra
rogna- (scabbia) rógna (chi gh’à la
rógna, se la grate)
Rogno(loc.) - Rògn [i ligòss / i romà
ècc de (soprannomi)]
rognone- rognù, rugnù
rognoso- rognùs
rogo- (falò) falò, falòch,(supplizio)
söplésse
Roma- Roma (gna Roma l’è stacia
facia töta ‘n d’ü dé; co la lèngua ‘n
bóca a s’ va fina a Roma)
romano- romà*, (cattolico)
catòlech*
RomanodiLombardia(loc.) - Romà
[i scatolòcc de (soprannome)]
romantico - romàntech*,
(sentimentale) sentimentàl*
romanza- romanza*, (poesia)poeséa
romanziere- (letterato)letrüt,
(scrittore)scritùr
romanzo- romàns, (racconto)
racónt*
romba- (rimbombo)rebómbo,
rimbómbo, orchesù,(rumore)
rümùr, römùr, combói, ciòch
rombare- sbigunà,(ronzare) bigunà,
(rimbombare)rebombà,
rimbombà,(scoppiare)s-ciopà,
(sonare)sunà, fà sö öna sunada
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rombazzo- (fracasso) fracàss,
frecàss, bordèl, bordelére
rombo- (rimbombo)rebómbo,
rimbómbo, orchesù,(rumore)
rümùr, römùr, combói, ciòch,
(scoppio)s-ciopù, tombada,(sparo)
sbaro,(suono)sóno,(tuono)trù,
trunada,(vento)vènt, ènt
romice- (r. dei prati)römes
romitaggio- (eremo) romitòre
romito- (eremita) remét, römét,
(lontano) lontà
romitorio- (eremo, romitaggio)
romitòre
Romolo- Ròmol
rompere- rómp, rompì, sberlà,
sbregà, scarpà, scaessà, scheessà,
(r. l’uova nel paniere)rómp la
turta, (abbattere) bötà zó, abàt,
abatì, (crepare) crepà,
(dissigillare) dessigilà, (dividere)
divìd, dividì, (fendere) sfènd,
sfendì, s-cepà,(fiaccare)sfiacà*,
(fracassare) sfracassà,
(frantumare)sfrantömà, (guastare)
guastà,(incrinare) crepà,
(interrompere) interómp,
interompì,(lacerare)sbragà,
sbregà, (rompersi il capo,
lambiccare) lambicà,(rovinare)
rüinà,(sbocconcellare)cröstinà,
cröstelinà,(schiacciare)schissà,
schiscià, sgnacarà, squatarà,
(sconciare)desconsà*,
(sconquassare)sconquassà,
(sfasciare)desfassà, (sfondare)
sfondrà,(sfracellare)fà ‘ndà ‘n
frasèle,(sgangherare)sghingherà,
desrampinà,(snodare)desingropì,
desfà zó ü gróp,(spaccare)spacà,
s-cepà, (spezzare)fracà, (spuntare)
smocà, spontà, spuntà,(strappare)
  strepà,(stritolare)sfrantömà,
(troncare)zoncà, dàga ü tài,
(violentare)violentà*
rompicapo- (seccatura)secatüra,
(indovinello) indüinèl, indüinèla,
cóssa-bis-cóssa, cóssa-bescóssa,
(lavoro)laùr, laorére,(sciarada)
sciarada
rompicollo- (a r., precipitosamente)a
ròta de còl,(rovina)rüìna, röìna,
(scapestrato)scapöss
rompimento- (rottura)rotüra
rompiscatole- (seccatore) secabale,
secacoiò, töbèrcol, pendésse
ronca- (lancia)lanza
roncare- (potare)stongià, podà
roncheggiare- (russare)roncà, ronfà
ronchetto- (piccola falce)pigassa,
pighéssa
ronchioso- (ruvido)drösse, derösse
ronciglio - (uncino)rampì
Ronco(loc.) - Ruch [i becassì del
(soprannome)]
Roncobello(loc.) - Roncobèl [i
gosatèi di Ruch / i santarèi de
(soprannomi)]
roncola- (falce) seghèss, ranza
RoncolaS.Bernardo(loc.) -Róncola [i sognadùr / i narsìs de la
(soprannomi)]
roncolo- (potatoio)pighéss, podèt,
pigazzì
roncone- pigazzòt, pigazza,(lancia)
lanza
ronda- rónda, (fare la r.)rondà, fà la
rónda, (guardia) guardia,
(pattuglia)patöglia,(sentinella)
santinèla
rondine- róndena, róndina,
rondenina, rundinina, rùnduna,(r.
di mare)cùa de róndena, nèdra
d’la cùa de róndena, róndena de
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
mar,(r. montana)rondù de
montagna,(r. rossiccia)róndena
forestéra (marina)
Rondinera di Rogno(loc.) -Rundinéra [i sciòr de la
(soprannome)]
rondò- rondò*, (piazza)piassa,
(poema)poéma*,(poesia)poeséa
rondone- dardù, dardù nìgher, rondù,
rundù,(r. alpino)dardù biànch (de
còrna, de mar), rondù de còrna
ronfamento - (suono)sóno
ronfare- (dormire) dormì, dörmì,
(ronzare) bigunà,(russare)roncà,
ronfà, (r. fortemente)roncunà
ronzare- bigunà, (girare
oziosamente)taanà atùren, (girare)
girà,(rumoreggiare)tamborlà
ronzinante- (v. ronzino)
ronzino- caàl de póch, caalotèl,
(cavallo sfiancato, brenna) bròch,
(cavallo cattivo, rozza)gibalàss
ronzio- (rumore)rümùr, römùr,
combói, ciòch
rorido- (rugiadoso)bagnàt de
rosada,(umido)ömed
rosa- rösa (no gh’è rösa sènsa spì; si
è röse, i fiorirà),(r. borracina)rösa
del ranì,(r. canina)rösa salvàdega,
rösa de sése,(r. di maggio)rösa
cucuna,(r. perpetua)rösa de töcc i
mis,(r. rampicante)rösa de
quaranta brass,(rosellina)rösa
damaschina, (frutto, coccola rossa
di r.)gratacül di röse, (queste sono
r. e fiori)l’è röse e fiùr in confrónt,
(r. di Natale, elleboro)rösa de
Nedàl, fiùr del lüf, (r. delle alpi,
rododendro)gép, rösì, (bianco
della r.) nèbia
Rosa, Rosina- Rösa, Rösì, Rösina
rosaio- (v. roseto)
  Rosalia- Rösalìa
rosario- curuna del rosare, rosare,
losare
Rosciano(loc.) - Rossà [i tessàder del
(soprannome)]
Rosciate(loc.) - Rossàt [i brüsàcc de
(soprannome)]
roseo- (rosso)róss
roseto- sito pié de röse
rosetta- (coccarda) cocarda
rosicare- (v. rosicchiare)
rosicchiare- rösià, rosgà,(rodere)
rösià
rosignolo- (ucc.)lissignöl, rossignöl,
ressignöl, rissignöl, russignöl
rosmarino- osmarì, osmanì, usmanì
rosolaccio- papàer, popóne
rosolare- dà ‘l tèst, (arrostire) röstì,
rüstì, (cucinare)cüsinà, fà de
mangià, (cuocere) cös, cösì, scogà,
(friggere) fà fris,(seccare)secà
rosolia- (morbillo) fèrsa
rosolio- rosòlio,(liquore)liquùr,
(sciroppo)siròp
rosone - (ornamento)ornamènt*,
ornamét*
rospo- sat, canarì de fòss, (dim.)satì,
(accr., pegg.)satù,(r. smeraldino)
satù d’aqua, (rana)rana
rossastro- (v. rossiccio)
rosseggiante- (v. rossiccio)
rossetto - rossèt*
rossiccio- rossì, rossetì,(rosso)róss
rossigno- (v. rossiccio)
Rossino(loc.) - Rossì [i rampì / i
ciribì de (soprannomi)]
rosso- róss (ol róss per fórsa a l’ düra
da l’öss a la pórta; l’è mèi ègn róss
che nìgher), (r. d’uovo)rossöm, (r.
in viso)róss infiameghét (fogàt),
róss cóme ü polì (ü föch, öna
brasa), (di uno che è molto r. in
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
viso)a s’ ghe ‘mpïerèss ü solferì sö
‘l mostàss, (r. scarlatto)róss cóme
ü scarlàt, (cremisi) crémes, cremesì
rossore- grissadüra, (fiamma) fiama,
(vergogna)ergògna
rosta- (ventaglio)entàia
rosticceria - (salumaio)formagér*,
salümér*
rostro- (becco) bèch,(muso) müs,
(punta)pónta, punta, (sperone)
sperù
rosume- blösen, blésen, (residui di
paglia)rösgia
Rota Imagna(loc.) - Röda [i siöi / i
pighezzì / i baslotér de
(soprannomi)]
rotabile - (strada)strada
rotaia- rotàia, (carreggiata)
caresada, (binario) rotàie, rotàe,
(guida) guida
rotamento- (v. rotazione)
rotare- (v. roteare)
rotazione- pirlada, (giro) gir, giro,
(mulinello) mölinèl, fümì, sgulatrì
roteamento- (v. rotazione)
roteare- pirlà, fà pirlà, (girare) girà,
(stralunare) inversà i öcc (in del có)
roteazione- (v. rotazione)
rotella- rödèla, rödelì, rödelina
rotismo- (l’insieme delle ruote)
rödésem, (meccanismo)mecanismo
rotolare- borelà, redöblà, reboldà,
rödelà, rödolà, (cadere) borlà zó,
(capitombolare) cülmartelàs,
(girare) girà,(precipitare)
pressipità,(roteare)pirlà, fà pirlà,
(ruzzolare)rödelà zó,(spingere)
rösà, rüsà, sbötà, sbörlà, spuncià,
(trasportare)trasportà*
rotolo- rödèl, rödelòt, (cartoccio)
scartòss, (imballaggio) imbalagio
rotoloni- a reboldù
  rotonda - (terrazza) terassa
rotondo- rotónd, birónd, tónd,
(circolare) circolàr, (tondo)tónd
rotta- róta, (fuga) füga,(sbaraglio)
sbarài
rottame- rotàm, (coccio) ciapa,
(rimasuglio)ansaröl, ranzài
rotte- (essere alle r.)èss in róta
rotti- (frazioni)rócc
rotto- rót, (guasto) guàst,
(malconcio)malconsàt*, mal
sabadàt,(stanco)stöf, strach
rottura- rotüra, (discordia) dissensiù,
(ernia)èrnia*, (fenditura)
fendidüra. s-cèpa, s-cepada,
(guasto) guàst
rotula- (ginocchio) zenöcc
Rova(loc.) - Róa [i bóre d’ la
(soprannome)]
RovadiPianGaiano(loc.) - Róa [i
scuì de (soprannome)]
rovello- (ira)ira, futa,(rabbia) ràbia,
gnechìsia,(stizza)stissa
roventare- (infocare) infogà
rovente- pelét
rovere- (quercia)rùer, róer
rovereto - (querceto)rúer, bósch de
rùer, sito pié de rùer
rovesciare- roersà*, (ribaltare)
rebaltà, inversà, streacà, treacà,
triacà,(capovolgere) ultà col cül in
sö,(versare)fà fò,(voltare)oltà
rovescino - (vinciperdi, giuoco a
carte)cotècc
rovescio- roèrs, invèrs, (contrario)
contrare, (diverso)dièrs, divèrs*,
descompagnàt, (inverso) invèrs,
(opposizione)oposissiù, (pioggia)
piöìda, (riverso)roèrs, (sfortuna)
desfortüna, deslipa, (supino)co la
pansa ‘n sö, (a r., tramontana)a
roèrs
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

           

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
roveto- roéda, rüìda, sito pié de spì
Rovetta(loc.) - Roèta [i gai de
(soprannome)]
rovina- rüìna, röìna, (pl.)rüìne,
röìne,(andare in r.)indà a fàs
benedì, tacà sö de laà zó, (essere
quasi in r.)basgà ‘n del mànech,
èss zó per la mèlga, no saì piö de
che banda dàga ‘l menadùr,
(danno) dan, rüìna, röìna, (dirupi)
grèbani, grébegn, grémegn,
(disastro)disàster*, (distruzione)
distrüssiù, (frana)frana*,rinada,
saàgia, dragù, regù, (guasto) guàst,
(malora)malura,(perdita)pèrdita,
(precipizio)pressepésse, valòrca,
(rottame)rotàm,(rottura)rotüra
rovinare- rüinà, (lasciar r. i propri
affari)lassà passà ‘l car deante ai
bö, (abbattere)tirà zó, abàt, abatì,
(crollare)crolà* (danneggiare) fà
deldan, danegià, danesà,
(decadere) decadì, (demolire)
demolì*,bötà zó, abàt, abatì,
(diroccare) derocà, (disfare) desfà,
(distruggere) destrüs, destrüsì,
(franare)franà*, regunà, ragunà,
rinà zó (guastare) guastà,
(pericolare)pericolà,(precipitare)
pressipità,(pregiudicare)
pregiödicà,(rovinare)rimèt, rimetì,
(rompere) rómp, rompì, sberlà,
sbregà, scarpà, scaessà, scheessà,
(sfasciare)desfassà, (spostare)
spostà*,(sprofondare)sprofondà
rovinarsi- (scapitare)descapità,
zontà, zuntà
rovinato- rüinàt, sbris, (andato)
indàcc,(malandato)malindàcc*,
(povero)póer, póer diàol, poarèt,
poerèt,(spiantato)bissàt, sbigoràt,
strepelàt, despiantàt
  rovinosamente- (precipitosamente)a
ròta de còl
rovinoso- (pericoloso)pericolùs,
(precipitoso)precipitùs*
rovistare- roggà, roggà sö d’ per töt,
mèt sotsura töta la cà, (cercare)
sircà, (esplorare) esplorà*, squaià,
(frugare) frügà, rügà, (indagare)
indagà, intrequerì,(tramestare)
sgarügà sö, mes-cià sö
rovistio- rügada
rovo- (pruno, spina) spì, (r. comune )
móre, mure, roéda, spì de mure,
spì del Signùr, (r. canino)spì de
padàsegn,(bacca del r. canino)
parpàndola, gratacül, (fustelli di r.)
rüidèi
rozza- (cavallo cattivo) gibalàss
rozzezza - (barbarie) barbarità,
incagnità, (ignoranza) ignoransa,
(inciviltà)insiiltà*, increansa,
(sgarbo)sgarbo, sgarberéa,
sgarbaréa,(villania)vilanada,
paisanada
rozzo- (greggio) sgrès, (grossolano)
grossolà, zacù, materiàl,(incivile)
insiél, insiìl, descreansàt,
(intrattabile) intratàbel, (rustico)
röstech, (ruvido)drösse, derösse,
(scabroso)scabrùs*,(sgarbato)
desgarbàt, malgarbàt, sgarbàt,
(tanghero)tànghen,(villano)
paisà, vilà, vilàn, (volgare)
volgàr*,(zotico)marà, selvàdech
ruba- (andar via a r.)robàs la ròba
fò di mà, brüsà vià
rubacchiamento- sgrafignada
rubacchiare- (r. poco per volta)
sgatinà,(rubare) robà, sgrafignà,
raspà, leà, fà di gòb, dàga de
óngia, (spilluzzicare)spelöcà,
spissigà vià
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
rubamento- robamét
rubare- robà, sgrafignà, raspà, leà, fà
di gòb, dàga de óngia (bisògna
robà tant o mia; chi no róba no fà
ròba), (r. con inganno)petenà, (r.
dalla cassa)scopassà, da di
scopassù al basiòt, (prendere)
ciapà, catà, tö, (rapire)rapì*,
(sgraffignare)sgrafignà, sanfà,
(spogliare)sbiotà, caà fò,
(svaligiare)svalisà,(togliere)leà
fò, leà vià, tö,(trafugare)smapà
ruberia- ladrada, ladreréa,
(mangeria)maiaréa
rubesto- (gagliardo) gaiàrd, gaiardèl,
(impetuoso) impetüùs
rubicondo- (essere r.)èss de bèl
sangh,(rosso)róss
rubinetto- röbinèt, rübinèt, spina*
rubino- rübì*, (rosso)róss
rubizzo- (robusto)roböst, bir,(sano)
sà,(vivace)viv
rubrica- rübrica,(elenco)elènch*,
(quinterno)quintéren, léber de
scriv, (quaderno)quadèren*,
(registro) regìster
rubricare- (registrare)registrà
rude- (crudele) caì, crüdél, (duro) dür,
(ruvido)drösse, derösse,(sgarbato)
desgarbàt, malgarbàt, sgarbàt
ruderi- (rottame)rotàm,(rovina)
rüìna, röìna
rudimentale- (elementare) elementàr
rudimento- (elemento) elemènt,
(principio)prensépe, (sapienza)
sapiènsa*
ruffa raffa- (a r. r.)a regatàia
ruffianare- (v. arruffianare)
ruffiano- röfià, sèt e mès, mesèt,
(femm.) röfiana
ruga- rüga, (crespa) grèspa,(piega)
piéga
  rugghiare- (muggire)mügià,
(rumoreggiare)tamborlà,(urlare)
ürlà
rugghio- (muggito)mügiamét,
(rumore)rümùr, römùr, combói,
ciòch
ruggine- rösen, rösia,(rancore)
rösen, (inimicizia)desamicìssia,
(odio)öde,(rosso)róss, (togliere
la r., srugginire)caà la rösen
rugginoso- rösnét
ruggire- (muggire)mügià,
(rumoreggiare)tamborlà
ruggito- (grido, urlo) vèrs, cridùr,
sbrài, (muggito)mügiamét
rugiada- rosada, (r. dolce, melata)
mana,(umidità)ömidità, ömed
rugliare- (rumoreggiare)tamborlà
ruglio- (rumore)rümùr, römùr,
combói, ciòch
rugoso- pié de piéghe, grima,
rampognét, rapàt,(ruvido)drösse,
derösse
ruinare- (rovinare)rüinà
rullo- corlèt, rödol, rédol, borlòt,
(cilindro)cilìnder*, silìnder*,
(rumore)rümùr, römùr, combói,
ciòch,(suono)sóno, (tombolo)
bögatadura, bögatéra
rum- röm
ruminare- römià, rüminà,
(biascicare) biassà, sbiassügà,
(masticare) mastegà,(meditare)
medità,(pensare)pensà,
(ponderare)ponderà,(riflettere)
riflèt, rifletì
rumore- rümùr, römùr, combói, ciòch,
(far r.)sbodesà, bodesà, (r. di cosa
che cade)patatùnfeta, (baccano)
bacà, bodès, (bordello) bordèl,
(cagnara) cagnara*,bacà, bodès,
(chiasso) ciàss, (clamore) usamét,
     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Copyright by DUCATO di PIAZZA PONTIDA
Dizionario italiano - bergamasco a cura di CARMELO FRANCIA e EMANUELE GAMBARINI
(fama) fama, nominansa, noméa,
(fracasso) fracàss, frecàss, bordèl,
bordelére, (grido) vèrs, cridùr, sbrài,
(passo)pass, (rimbombo)rebómbo,
rimbómbo, orchesù,(rivoluzione)
reolüssiù, riolüssiù,(scoppio)sciopù, tombada, (r. scomposto)
strepitù, (suono)sóno
rumoreggiamento- (rumore)rümùr,
römùr, combói, ciòch
rumoreggiare- tamborlà,(intronare
)stürnì sö,(mormorare)murmurà,
(sonare)sunà, fà sö öna sunada,
(strepitare)steremotà, fà del ciàss
ruolo- ròl,(catalogo)catàlogo*,
(elenco)elènch*, (lista)lésta, lista,
specìfica,(matricola)matrìcola*,
(registro) regìster
ruota- röda, röda de caròssa (de
carèt) (sue parti: có otèsta, éra del
có, ras, gaèi, sirciù, bìssola, röselì,
bissolòt, sièl); (sto mónd l’è öna
röda, chi và sö e chi và zó), (dim.)
rödèla, rödì,(disco) disco*,
(girella) sirèla, (r. della fortuna,
sorte)sórt,(supplizio)söplésse,
(tornello)tornèl, röda
rupe- bréch, (roccia) còrna
rurale- (campagnolo) campagnöl
ruscello- (rio, rivo) rì, (rivolo)sariölì
ruspa - röspa*, pàchera*
ruspare- röspà, (razzolare)sgarià,
sgargià
russare- roncà, ronfà, (dormire)
dormì, dörmì
  russo- (di Russia)rösse
rusticano - (villano)paisà, vilà, vilàn
rustichezza- (sgarbo)sgarbo,
sgarberéa, sgarbaréa
rustico- röstech, (campagnolo)
campagnöl, (contadino) contadì,
(ruvido)drösse, derösse,
(sgarbato)desgarbàt, malgarbàt,
sgarbàt
ruta- èrba röda, èrba röga, èrba rüga
ruttare- porselà, tirà sö i porsèi
ruttatore- berotù
rutto- porsèl, beròt, flata
ruvidezza- (durezza) dürèssa,
(sgarbo)sgarbo, sgarberéa,
sgarbaréa
ruvido- drösse, derösse, (greggio)
sgrès, (grossolano) grossolà, zacù,
materiàl, (scabroso)scabrùs*,
(sgarbato)desgarbàt, malgarbàt,
sgarbàt, (spinoso) spinùs*,pié de
spì,(villano)paisà, vilà, vilàn,
(zotico)marà, selvàdech
ruzzante- smorbiù
ruzzare- (giocare) zögà,(scherzare)
schersà, bagatelà
ruzzo- (divertimento) diertimét,
deertimét,(scherzo)schèrs
ruzzolare- rödelà zó d’ la scala,
(cadere) borlà zó, (capitombolare)
cülmartelàs, (girare) girà,
(rotolare)borelà, redöblà, reboldà,
rödelà, rödolà,(scendere)vègn zó,
indà de ‘n zó
ruzzolone - (caduta)tóma*